"کتاب سرخ سفید ، مهدی یزدانی خرم

مجموعه پانزده داستان کوتاه درباره شخصیتهای متفاوت که با رشته ی تک داستان دنباله دارجوانی رزمی کاربه هم پیوندمیخورد. سرنوشت یا هرچه..آدمهاراازجایی به جایی میکشاند گاهی که فکرش راهم نمیکرده اند .چون پرکاهی درامواج انقلاب ، فشارهای زندگی ، یاازسراتفاق وشانس یابدشانسی . داستانها اززبان دانای کل روایت میشود و تفسیر وتعبیر نویسنده هم گاهی اضافه میگردد. زمان ، بیشتراوقات سالهای انقلاب وجنگ است . محل چند داستان حوالی خیابان شانزده آذراست . تاثیر آدمها درزندگی یکدیگر رانشان میدهد و بعضی شخصیتها در داستان یکدیگر ظاهرمی شوند. این ظاهرشدن کمتر علت ومعلولی است وبیشتر درتقاطع یا درتوازی کنارهم به سرمیبرند یاازکنارهم عبورمیکنند. بیشترشخصیتها مردهستند . کتاب دومی است که ازیزدانی خرم میخوانم ولی قدیمی تراز خوانده ی من است .دوروح کذایی کتاب خون خورده اینجاهم هستند. آنچه نمی پسندم : حضوردوروح وداستانِ رشته ی پیوند دهنده جوان رزمی کاراست . بویژه که این بخش شامل اصطلاحات فراوان وسنگین ورزش رزمی است که من کاملا " نا آشنایم . دربعضی قسمتها هم شرح وتفصیل بیش ازحدنیازاست مثل گزارش خبری در بخش مربوط به شخصیت مقّنی که شاید دلیلش ، القای فضا وزمان واقعه باشد. شاید با ویرایشی دیگرمی شد متن یک دست تری بدست آورد. آنچه می پسندم :توصیفات قوی وبصری نویسنده بویژه بخش حفرچاه...زالوها ..علاء الدین ..کارگر اسلحه سازی و..که نشان دهنده نگاه دقیق و درخشان نویسنده است :
مردگان قواعد خودرادارند . مردگان ارواح رهایی هستند که هرآن ممکن است مسیر زندگی زندگان راجوری تغییردهند که باورش مشکل باشد. ...وقتی مسگرآبادراخراب کردند وزمینش رافروختند ، قبرپدرش افتاد زیرچلوکبابی جوان .به نشان خودش ، قبرپدرش دقیقا" افتاده وسطآشپزخانه توی زیرزمین چلوکبابی .ماهی یکبار دورازچشم ..میرود زیرزمین برای فاتحه خوانی..

پ.ن . این روزها که دورازتهرانم ، خواندن داستانی درباره تهران دلچسب بود."

"سرخ سفید نوشته مهدی یزدانی خرم برای من دو نیمه متفاوت داشت. یک نیمه جذاب و پرکشش و یک نیمه کند و بی‌هد��.اول بگویم که ایده کتاب معرکه است. پانزده مبارزه برای گرفتن کمربند سیاه کیوکوشین و در دل این مبارزات مهدی یزدانی خرم خرده روایت‌های�� را جا داده است که تقریبا همگی هجو تاریخ هستند. هجو مبارزات اکثرا ناکام چپگراها که در تاریخ و ادبیات معاصر ایران حضور پررنگی داشته‌ان��. رمان هجو چپ است، ادبیات چپ، سیاست و فلسفه چپ و انگار مبارز قصه با هر ضربه‌ا�� که به حریف وارد می‌کن�� قصد دارد ضربه‌ا�� هم به جماعت چپ بزند. تا صد صفحه اول این ایده کاراست و خوب پرورانده شده است، خوب و دقیق. اما پس از آن گرفتاری ای اغلب رمان‌ها�� ساختار گریز و قصه‌گری�� را پیدا می‌کند�� سر درگم به دور خور می‌گرد�� و در این دوران بیهوده خواننده را هم سرگردان می‌کن��. رمان دیگر اوج و فرودی ندارد، ابتدایی اگر داشته، از نیمه‌ها�� کتاب دیگر به انتهای آن چندان امیدی نمی‌توا�� بست. تو بگو مبارز جذاب داستان با هر ضربه کتاب را از رمق می‌انداز�� نه حریف را. گو اینکه ایده مبارز و گرفتن کمربند مشکی ایده بکری بود و خود مبارزه‌ها�� کاراته‌کا�� داستان، کارمند جز اداره ای ملال‌آور�� جذاب و در ادبیات ایران بی‌نظی�� است و با لذتی وصف نشدنی صحنه‌ها�� مبارزه را می‌خواند�� اما از خرده روایت‌های�� که کارکردی مبارزه‌جویان�� خارج از داستان کتاب داشت چندان رابطه ای برقرار نکردم، دست کم در نیمۀ دوم رمان

کتاب سرخ سفید
نویسنده : مهدی یزدانی خرم
انتشارات : چشمه"

"سرخ سفید دایره‌ا�� از وقایع تاریخی است با تأکید بر این‌ک�� لزوماً تمام آن‌چ�� روایت می‌شو�� واقعی نیست و به همان اندازه غیر واقعی هم! در این کتاب همه‌چی�� یک بار تاریخی دارد. پوستری که بر دیوار نصب شده، لک‌لک�� که روی پشت‌با�� لانه کرده، حتی بخاری که از خشکشویی بیرون می‌زن�� و چرکی که از آکنه‌ا�� بر صورت ترشح می‌شو��. پس خواننده نباید هیچ‌چی�� را از یاد ببرد حتی اگر متعلق به دسته‌ا�� از آدم‌ه�� باشد که حافظه تاریخی ندارند!

راوی کتاب برخلاف معمول خیلی از کتاب‌ه�� دانای کل است و گاهی شاهد این هستیم که نظرش را هم اعلام کند. البته که این اظهارنظرها رنگ‌وبو�� قضاوت ندارند. مثلاً در صفحه ۱۰ این‌طو�� آمده:�� «در باب تمرکز هزاران پند و نصیحت و مقاله و مستند علمی و غیرعلمی در جهان وجود دارد». این را راوی به طور مستقیم به خواننده می‌گوید�� در حالی که کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله را روی نیمکت رختکن رها کرده است. آیا این راوی دانای کل «تاریخ» نیست که به زبان آمده؟ همان معرفت ناظر به تمام وقایع که می‌توان�� پسِ پشتِ هر اتفاقی را ببیند و نقل کند؟ هر چند مکان اصلی در رمان، خیابان شانزده آذر و حدود آن است اما خرده‌روایت‌ه�� از نظر جغرافیایی در گستره‌�� وسیع‌تر�� شکل می‌گیرن�� و شبکه‌�� در هم پیچیده‌ا�� از روایت‌ه�� را می‌سازن�� که در نهایت به کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله بازمی‌گرد��.

شخصیت�� اصلی رمان سرخ سفید، کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله، کارمند دون‌پای�� اداره آمار و زردنویسی است که نه موفقیت آن‌چنان�� دارد و نه به طبقه مرفه جامعه تعلق دارد. او به طرز شدیدی معمولی و حتی متوسط رو به پایین است؛ پر از سرخوردگی‌ه�� و عقده‌ها�� روحی، کمبودهایی که همواره او را آزار می‌دهن��. راوی دانای کل بنا بر شرایط و توصیفات داستان از هر کدام از این القاب استفاده می‌کن��. گاهی او کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله است که اتفاقاً برای شخصیت اصلی لقب خوبی است، خوشایند و دلپذیر. اما وقتی کارمند دون‌پای�� اداره‌�� آمار است و یا زرد نویسی که کتاب‌های�� فروش نمی‌روند�� درونش آشوب می‌شو��. دلیل انتخاب این شخصیت شاید اهمیت آدم‌ها�� بی‌اهمی�� در پیش بردن وقایع تاریخی باشد. در یک جریان بزرگ تاریخی نقش توده مردم، آدم‌های�� که به‌تنهای�� فردیت‌شا�� هیچ اهمیتی ندارد، برجسته می‌شو��. آن‌ه�� می‌توانن�� باعث شدن یا نشدن یک اتفاق تاریخی باشند.

داستان رمان از دی‌ما�� ۱۳۹۱ شروع می‌شو�� اما قرار نیست در همین نقطه بماند. راوی ما را به سی سال پیش می‌بر��. و این رفتن‌ه�� و برگشتن‌ه�� آن‌قد�� متعدد هست که در هر کدام خرده‌روایت�� از آدمی دیگر و شخصیتی دیگر نقل می‌شو�� که شاید روزی و شبی از این‌ج�� گذشته‌ان��. از این رو شاید بتوان گفت برای خیابان شانزده آذر عبور یک کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله در دی ماه ۱۳۹۱ بی‌اهمیت‌تری�� اتفاق در سی سال اخیر باشد.
در هم پیچیدگی و ادغام زندگی روزمره و معمولی آدم‌ه�� با شخصیت‌ها�� تاریخی همچون استالین خواننده را به این فکر می‌بر�� که شاید او نیز با فاصله یکی دو نسل دستی در تحول تاریخ و سقوط یا صعود آدم‌ه�� داشته؟ و این من را به یاد «اثر پروانه‌ای�� می‌انداز�� و رسیدن به این نتیجه که هر کسی می‌توان�� در شکل‌گیر�� تاریخ نقشی خاص داشته باشد که شاید بعدها هم از چشم و قلم تاریخ‌نویسا�� دور بماند. کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله هم شاید به مقابله با تاریخ می‌رو��. او در هر ضربه مشتی بر خرده روایت‌های�� می‌زن�� که جایی در خیابان شانزده آذر رخ داده‌ان��. اما پرسش من این است که آیا در سال‌ها�� اخیر واقعه‌ا�� آن‌چنا�� مهم رخ نداده که تمام شخصیت‌های�� که از دی‌ما�� ۱۳۵۸ وارد روایت رمان می‌شون�� بتوانند در همین چند سال گذشته هم در اتفاقی و جریانی حضور داشته باشند؟ تمام شخصیت‌ه�� با هر نوع حادثه‌ا�� که روبه‌ر�� شده‌اند�� اگر در قید حیات باشند دیگر کاری انجام نمی‌دهند�� داستان‌شا�� در گذشته تمام می‌شو��. درگیر هیچ اتفاقی نمی‌شون��. این درگیر شدن هم لزوماً یک عمل فعالانه نمی‌توان�� باشد. درست همان‌طو�� که بسیاری از این شخصیت‌ه�� ناخواسته بخشی از یک پازل تاریخی بوده‌ان��.

وقتی خواننده به انتهای کتاب می‌رس�� و ناگهان زاویه‌دی�� تغییر می‌کند�� حضور ناگهانی راوی اول شخص آدرنالین خواننده را آن‌چنا�� بالا می‌بر�� که گویی کیوکوشین‌کا�� سی و سه ساله هم از این هیجان، برای مبارزه‌ا�� سخت نیرویی تازه می‌گیر��. این تغییر که به شدت غیرقابل پیش‌بین�� است، آخرین چرخش دایره‌ای�� روایتی است که به پایان نزدیک می‌شو��. و این بازگشت به نقطه آغازین خود نشانه‌ا�� از تکرارپذیری تاریخ است و یا مواجهه خواننده با این سؤال که آیا همه‌چی�� دوباره اتفاق می‌افتد�� هر چند لک‌ل�� روی پشت‌با�� نوید روزهای خوش را می‌دهد�� نشانه‌ا�� خوش‌یم��. اما تنها در صورتی که این پرنده به سرنوشت همتای پیشین خود دچار نشود.

تهران انباشته از تاریخ است و به دنبال تاریخ‌نویس�� می‌گرد�� که بتواند سنگینی این بار را از روی سینه‌ا�� بردارد. آن را جایی به داستانی تبدیل کند، حتی اگر قرار باشد تمام آن داستان مطابق واقعیت نباشد دست‌ک�� تنگی نفس تهران را کم‌ت�� می‌کن��. فقدان این روایت‌ها�� تاریخی آمیخته با تخیّل آن‌قدر�� هست که خواندن این کتاب باعث شود چرخی دایره‌وا�� و رقصی سماع‌گون�� در تاریخ‌ما�� داشته باشیم."