V??ng Trí Nhàn's Blog

April 13, 2025

“Ng?n T? C?a Jean-Paul Sartre- L?i Gi? T? V?n H?c Th?m ??m Ch?t V?n Ch??ng"

( D??ng Th?ng ?i?m cu?n Ng?n T? c?a Jean-Paul Sartre)

***

Liên ti?p trong hai s? tháng 10 惫à tháng 11 n?m 1963, t? Th?i??i M?i (Les Temps Modernes) ?? ??ng t?i hai ph?n cu?n t? truy?n có nhan ??Ng?n T? (Les Mots) c?a Jean-Paul Sartre. Tác ph?m m?i này ngay l?p t?c ???c??ng ??o ng??i ??c ?ón nh?n n?ng nhi?t 惫à góp ph?n quan tr?ng thúc ??y Vi?n Hànl?m Thu? ?i?n trao gi?i Nobel cho Sartre (mà ?ng ?? t? ch?i). Ng?n t? trình bàym?t kh?i l??ng ?? s? nh?ng suy ng?m c?ng nh? nh?ng l?i gi?i thích r? ràng c?aSartre liên quan ??n tác ph?m c?a chính ?ng. Gi?ng nh? vi?c phát hi?n ra cácb?n th?o c?a Proust có ngh?a là m?t s? nh?n ??nh v? Proust s? ph?i thay ??i, vi?cxu?t hi?n c?a Ng?n T? có ngh?a là m?t s? nh?n ??nh v? Sartre kh?ng còn có th???ng v?ng ???c n?a, hay ?úng h?n là kh?ng nhà phê bình nào có th? nói gì thêmv? Sartre mà kh?ng ngh? ??n chuy?n ??c Ng?n T? 惫à gi?i quy?t nh?ng v?n ?? r?tnghiêm tr?ng trong vi?c di?n gi?i v?n b?n c?a Sartre mà cu?n sách này ?? ??ara.

T? quan ?i?m v?n h?c, Ng?n T? có l? là m?t trong nh?ng tác ph?mhay nh?t mà Sartre ?? vi?t.

Ngay c? ??c gi? bình th??ng c?ng kh?ng kh?i b? ?n t??ng b?i s?ch?t ch? 惫à chính xác c?a v?n b?n trong Ng?n T?, b?i s? tho?i mái 惫à thu?n th?ckhi Sartre ??i chi?u s?p x?p t? li?u 惫à t?o d?ng dòng ch?y k? ?c c?a mình. Cór?t ít bi?t ng? 惫à l?i hành v?n n?ng n? làm bi?n d?ng tác ph?m gi?ng nh? trong"T?n T?i Và H? V?" (L'?tre et Le Néant) thay 惫ào ?ó, cách s? d?ngngh?ch l? 惫à ph?n ?? r?t ?n t??ng trong Ng?n T? g?i nh? l?i phong cách lu?nchi?n xu?t s?c ban ??u c?a "V?n H?c Là Gì?", cái phong cách m?t l?nn?a nh?c nh? chúng ta r?ng Sartre, thay vì ph?i dùng dùi cui truy sát các ??ith? c?a mình, th??ng ch?n cách lo?i b? h? m?t cách s?ch s?, nh? nhàng 惫à hi?uqu? h?n nhi?u v?i m?t thanh li?u ki?m.

T? góc nhìn t?m l? h?c, Ng?n T? mang ??n m?t cu?c hoan l?c th?cs? cho nh?ng “thám t? v?n ch??ng” thích tìm hi?u v? ngu?n g?c c?a nh?ng nghi ánv?n ch??ng, m?t m? 惫àng cho nh?ng ng??i sành s?i v? nh?ng ph?c c?m gi?u ng?mtrong t?m trí 惫à t?n t?i dai d?ng, ??c bi?t khi chúng có th? liên quan ??n bi?ut??ng ng??i cha ho?c m?t s? hình ?nh tình d?c r?m r?i. Ng?n T? c?ng là m?nh ??t??y h?a h?n dành cho nh?ng ng??i kh?ng yêu thích gì h?n là vi?c m? x? t?m l?nhà v?n mà h? ?ang quan t?m 惫à ??y c?ng s? là m?t c? h?i tuy?t v?i cho phép h?xem tác ph?m này m?t t?p h?p nh?ng khung c?nh t? b?c l? b?n th?n cùng v?i nh?ngm?i b?n t?m ch? quan惫à tr? thành n?i ?? hi?n ra r? nét m?t nh?n cách mà t?tr??c ??n nay trong con m?t ??c gi?, lu?n bi?n ?o v? cùng ph?c t?p. V?i h?,Ng?n T? ?? mang ??n m?t l? do tuy?t v?i ?? vui m?ng.

T? quan ?i?m trí tu?, Les Mots trình bày m?t t?p h?p các quanni?m, m?t lo?t các di?n gi?i, phán xét “h?i t?” c?a Sartre v? s? nghi?p 惫à c?ngvi?c c?a chính ?ng. Trên ph??ng di?n này, Ng?n t? s? t?o ra nh?ng hoang mang??c bi?t nghiêm tr?ng ??i v?i nh?ng d?ng nhà phê bình mu?n nhìn nh?n các v?nb?n nh? m?t ??i t??ng trí tu? ??c l?p c?n ph?i ???c l?nh h?i 惫à ?ánh giá theocác tiêu chí 惫à ph??ng pháp phù h?p: tính m?ch l?c, s? t??ng ?ng v?i th?c t?,s? phù h?p c?a thu?t ng? v?i khái ni?m ???c xác ??nh b?i quy trình ph?n tích,??i chi?u v?n b?n, ph?n tích c?u trúc ng?n ng?… M?t nhà phê bình nh? v?y khinghiên c?u Ng?n T? s? v?p ph?i nh?ng rào c?n ??i v?i cách ti?p c?n ?a thích c?aanh ta. Dù n? l?c ??n m?y, nhà phê bình v?n ph?i thoát ra ?i ra ngoài v?n b?n惫à xem xét nó t? nh?ng góc ?? khác nhau ?? tìm ra nh?ng ? ??nh ch? quan ?n n?p??ng sau ??i t??ng trí tu? mà anh ta ?ang nghiên c?u.

Trong Ng?n T?, Sartre ?? ti?n hành ph?n tích m? x? th?i th? ?uc?a mình ?? khám phá cách th?c 惫à l? do t?i sao ?ng tr? thành nhà v?n. B?t ??ub?ng m?t t??ng thu?t mang tính ph? h? v? ngu?n g?c bên n?i 惫à bên ngo?i, n?idung ch? y?u trong Ng?n T? v?n dành ?? nói v? th?i th? ?u c?a Sartre, qu?ngth?i gian Sartre t? 7 ??n 11 tu?i (1912-1915). Cha c?a Sartre ?? ch?t tr??c khiSartre ???c sinh ra 惫à theo nhìn nh?n c?a Sartre cái ch?t này gi?ng m?t cu?cch?y tr?n hay m?t s? l?a d?i ??i v?i ?ng. C?u bé Sartre ???c nu?i d??ng ch? y?ub?i m?, bà ngo?i 惫à ?ng ngo?i c?a ?ng. ?ng ngo?i ?ng-Charles Schweitzer, ng??icó ?nh h??ng t?m l? quy?t ??nh trong cu?c ??i Sartre, là m?t ng??i g?c Alsace惫à là giáo s? ng?n ng? ?i?u hành m?t tr??ng t? ? Paris. Sartre khi ?y là ??atr? duy nh?t trong nhà, c? ??n, ngoan ngo?n 惫à có ph?n ???c nu?ng chi?u. C?us?m chìm ??m 惫ào th? gi?i sách ? trong th? vi?n c?a ?ng ngo?i, n?i c?u làm quenv?i nh?ng tác ph?m hàng ??u c?a v?n h?c Pháp nh? Flaubert, Hugo 惫à Corneille. M?c?u, lo l?ng v? cách tr??ng thành trí tu? nh? v?y, ?? tìm cách thu hút s? chú ?c?a c?u ??n m?ng v?n h?c thi?u nhi mà bà tin r?ng phù h?p h?n v?i l?a tu?i c?ac?u. Sartre ??c ng?u nghi?n t?p chí phiêu l?u thi?u nhi Cri-Cri, b? sách sáchphiêu l?u c?a J. Michel Strogoff 惫à Jules Verne là m?t trong nh?ng tác gi? màSartre cho là ?? g?y ?n t??ng m?nh v?i ?ng-nh?ng c?u chuy?n ng?ng cu?ng c?a nhàv?n Michel Zévaco (1860-1918) c?ng th??ng xuyên ???c Sartre nh?c t?i- Sartre 惫àm? mình c?ng là nh?ng ng??i say mê ?i?n ?nh. Nh?ng c?m h?ng c?u thu nh?n t? r?pchi?u phim m?nh m? t?i m?c khi v? nhà c?u th??ng chìm ??m 惫ào nh?ng c?u chuy?nc?u t??ng t??ng khi ng?i nghe m? c?u ch?i ?àn piano, m?t ho?t ??ng ???cSartre??t tên là "faire du cinéma" (“làm phim”) 惫à ?ng coi ?ó là hình th?csáng tác s?m nh?t ?ng ?? th?c hi?n trong cu?c ??i mình.

B? t? ch?i cho phép ti?p xúc v?i nh?ng ??a tr? khác 惫à v?i th?gi?i bên ngoài, d??i s? d?n d?t c?a ?ng ngo?i 惫à nh?ng ng??i th?n trong gia?ình, Sartre ?? thay th? m?i ti?p xúc “??i th??ng” b?ng sách 惫à chìm ??m ngàycàng s?u 惫ào trong th? gi?i c?a sách. Do ?ó, h?i ?c v? m?t th?i th? ?u g?n v?isách v? này v? th?c ch?t chính là m?t cu?c ?i?u tra ?? d?n t?i phiên tòa xét x?“nhà v?n Sartre” c?a Jean-Paul Sartre, cái ni?m tin ??t nh?m ch? c?a ??a tr?này là nguyên nh?n d?n ??n ch?ng hoang t??ng c?a c? m?t cu?c ??i ch? dành ??c?ng hi?n cho trí t??ng t??ng; trong phiên tòa này, b?n cáo tr?ng ??a ra ??mang ??m ch?t Sartre nh?t mà ng??i ta có th? hình dung: Sartre, ng??i t? truyt?, t? k?t án mình vì s? kh?ng trung th?c, 惫à hành ??ng vi?t ra s? kh?ng trungth?c này l?i thu hút toàn b? trái tim 惫à t?m h?n c?a ?ng. Do ?ó, vi?c quay tr?l?i ngu?n g?c xu?t phát c?a "ngh? nghi?p" c?a mình ?? khi?n Sartrecoi s? kh?ng trung th?c là t?i l?i kh?i thu? khi n? l?c lao ??ng trên nh?ng v?nb?n. Nh?ng s? lên án d??i hình th?c thú t?i này c?ng mang giá tr? gi?i thoát,thanh t?y 惫à th?m chí có th? dùng ?? xá t?i: Sartre ?? t? tách ra kh?i chínhmình xa ??n ??n m?c ?ng có th? tuyên b? vi?c thanh toán ch?ng hoang t??ng c?amình ?? hoàn thành, ngh?a là kh?ng gì khác h?n là vi?c gi?i huy?n tho?i v? s?h?p d?n c?a v?n b?n, th? ph?m ?? b? ?? b? “v?ch m?t ch? tên” trong s? th?t cu?icùng ???c c?ng b?: cu?c tìm ki?m tuy?t v?ng v? m?t s? b?t t?, m?t khát v?ng?áng trách mong m?i tr? thành m?t t??ng ?ài dành cho h?u th?...

Nh?ng ??nh ki?n sai l?m ?i kèm v?i nh?ng hoang t??ng trên hànhtrình tr? thành m?t nhà v?n mà Sartre lên án m?nh m? trong Ng?n T? là gì? ?ó là: 1/ ?ó là m?t lo?i ch? ngh?a duy t?m v? ng?n ng?, coi r?ng t? ng? có tr??c s?v?t, là tinh hoa c?a s? v?t, 惫à cái sai l?m khi ngh? r?ng mình ?? s? h?u s? v?tm?t khi ?? ??t tên ???c cho nó 2/ ?ánh ??ng t?n giáo v?i v?n h?c, xem nhà v?nnh? m?t linh m?c hay ng??i hành l?, ?i 惫ào v?n h?c nh? ?i 惫ào thánh ch?c, xemr?ng nh?ng c?ng hi?n cho v?n h?c nh? là m?t s? hy sinh, hi?n t? 3/ Nh?m l?n v?tính b?t t? c?a v?n h?c, ch?p nh?n 惫à ?ánh ??i s? ph?n nghèo hèn t?i nh?c c?am?t nhà v?n v? danh lúc còn s?ng ?? ??i l?y s? th?a nh?n 惫à t?n vinh c?a h?uth? sau khi ch?t, m?t th? quan ni?m theo ki?u “ t??ng lai s? nh?t ??nh soi sáng惫à mang l?i ? ngh?a cho quá khi thay vì ?? quá kh? xác ??nh hình th?c c?a t??nglai”.

Tuy nhiên, m?t ngh?ch l?, nh? chúng ta nhìn th?y r? ràng, l?itái hi?n trong cái k?t qu? b?t ng? này: ?? lo?i b? ch?ng hoang t??ng, vi?c vi?ts? ph?i ???c ti?p t?c thay vì k?t thúc: "T?i ?? ??u t? nh?ng t?i kh?ngng?ng ho?t ??ng: T?i v?n vi?t. Li?u còn có cách nào khác ? ?ó là thói quen c?at?i 惫à sau ?ó là c?ng vi?c c?a t?i. Trong m?t th?i gian dài, t?i c?m bút thayg??m: b?y gi? t?i bi?t s? b?t l?c c?a mình. Kh?ng thành v?n ??: t?i làm, t?i s?làm sách; nó là c?n thi?t; nó ??u h?u ích nh? nhau ”. Sartre ?? v? ra cho chúngta th?y hình ?nh m?t nhà v?n b? k?t án ?? xem chính mình ?ang c? g?ng vi?tnh?ng tác ph?m “?? ??i” mà lu?n kh?ng tin 惫ào nó. Hình ph?t mà Sartre t? k?t ánkh?ng kh?i g?y ng?c nhiên cho chúng ta : m?t b?n án ??y ngh?ch l? ??i v?i m?tng??i b? tuyên có t?i vì ?? tr?n tránh tình c? th?ng qua v?n h?c.

Cái ngh?ch l? hi?n nhiên này (t?m bi?t v?n h?c b?ng cách vi?tNg?n T?- m?t cu?n sách ??m ch?t "v?n h?c" nh?t; ph? nh?n vi?c vi?t 惫à??ng th?i th?a nh?n r?ng còn l?u m?i ch?m d?t nó, th?m chí còn tuyên b? s? theo?u?i vi?c vi?t lách b?t ch?p m?i khó kh?n) có l? là con ???ng t?t nh?t ?? h??ngt?i m?t ngh?ch l? s?u s?c h?n 惫à m?nh m? h?n : C? ??i mình Sartre ?? dành ??nói l?i v?nh bi?t v?i v?n h?c 惫à r?ng l?i v?nh bi?t kh?ng th? th?c hi?n ???cnày l?i chính là ??ng l?c th?c s? thúc ??y m?i sáng tác c?a ?ng. Sartre kh?ngch? ??i cho t?i khi sáng tác Ng?n T? ?? ??t c?u h?i phê phán, th?m chí là ph?nh?n các v?n b?n, trong th?c t?, ngay t? ??u s? cám d? ?? nói l?i t?m bi?t v?iv?n h?c s? ?? t?o thành ?i?u ki?n kh? thi th?c s? cho vi?c vi?t lách c?a ?ng.Nh?ng Ng?n T? là chính là n? l?c cu?i cùng ?? ?ng tr? l?i cho c?u h?i ??y ám?nh: t?i sao chúng ta l?i tr? thành nhà v?n? Và khát v?ng l?n nh?t, gi?c m?m?nh li?t nh?t c?a Sartre ?? ???c th? hi?n r? nét trong Ng?n T? ? d?ng k? ?ogi?ng nh? m?t gi?c m?: vi?t mà kh?ng c?n vi?t, bi?n nh?ng ?i?u kh?ng th? vi?tthành “??i t??ng vi?t” ?? làm cho nó có th? vi?t ???c.

Hai d?ch gi? c?a Ng?n T? : TS v?n h?c Lê Ng?c Mai 惫à nhà v?nThu?n ?? n? l?c v??t qua nh?ng thách th?c r?t l?n trong c?ng vi?c chuy?n ng? 惫àh? ?? r?t thành c?ng khi trao cho nh?ng ng??i ??c m?t b?n d?ch ti?ng Vi?t tuy?tv?i, chuy?n t?i ???c ??y ?? nh?ng v? ??p tinh t? trong b?n g?c ti?ng Pháp c?aSartre, m?t v? ??p bác h?c ( beauté savant) trên nh?ng trang vi?t th?m ??m ch?ttrí tu?, ?a t?ng ? ngh?a 惫à ??ng ch?m t?i r?t nhi?u l?nh v?c ki?n th?c phongphú ?a d?ng c?a nh?n lo?i.

( Bài ?? ??ng trên báo KH&PT)

Like • 0 comments • flag

Published on April 13, 2025 00:34

April 6, 2025

Nguy?n Huy Thi?p trong m?t các ??ng nghi?p ? n??c ngoài

I/Nguy?n Huy Thi?p ? Pháp

D??i ??y là bài c?a nhà phê bìnhTh?y Khuê. Bài vi?t v?n có tên là “Có c?m t??ng trong n??c kh?ng hi?u ?úng t?mvóc c?a Nguy?n Huy Thi?p”

Ngu?n:

K? chuy?n ng??i Pháp ?ánh giá caoNguy?n Huy Thi?p th? nào c?ng nh? ph?n tích giá tr? v?n ch??ng, cái bi?t tàic?a Nguy?n Huy Thi?p, nhà phê bình Th?y Khuê bày t? “có c?m t??ng trong n??ckh?ng hi?u Nguy?n Huy Thi?p v?i ?úng t?m vóc c?a ?ng”.

Nhànghiên c?u, phê bình Th?y Khuê, m?t ng??i b?n r?t th?n thi?t v?i Nguy?n HuyThi?p 惫à có c?ng l?n gi?i thi?u Nguy?n Huy Thi?p ra qu?c t?, ??c bi?t là ?Pháp, v?a có bu?i trò chuy?n v? Nguy?n Huy Thi?p sáng 25.2 t?i chính Kh?ng gianNguy?n Huy Thi?p ???c n?ng c?p t? ng?i nhà x?a c?a c? nhà v?n ? Hà N?i. Kh?nggian ?ang d?n ???c hai con trai c?a c? nhà v?n hoàn thi?n.

L?nv? n??c này, ? tu?i 80, bà Th?y Khuê trao t?ng gia ?ình nhi?u t? li?u qu? v?Nguy?n Huy Thi?p mà bà l?u tr? r?t c?n th?n trong 30 n?m tình b?n gi?a nhà v?ntài n?ng 惫à nhà phê bình tinh t??ng.

Ng??iPháp ?ánh giá cao Nguy?n Huy Thi?p

Nguy?nHuy Thi?p ???c d?ch ? Pháp nhi?u nh?t. Tuy?n t?p 45 truy?n ng?n ??c s?c nh?tc?a Nguy?n Huy Thi?p ?? ???c d?ch trong tuy?n t?p t?i Pháp. ?ng c?ng là nhà v?nVi?t Nam duy nh?t ???c phát hành sách b? túi ? Pháp. Có ngh?a sách c?a ?ng cónhi?u b?n ??c, tên tu?i c?a ?ng ph? bi?n ? Pháp.

Nguy?nHuy Thi?p ?? th? hai “qu? bom” ? Pháp. L?n th? nh?t là n?m 1990, khi T??ngv? h?u ???c d?ch 惫à phát hành ? Pháp.

L?nth? hai là n?m 2005, khi ti?u thuy?t Tu?i 20 yêu d?u ???c d?ch 惫à xu?tb?n t?i Pháp. Trái v?i d? lu?n trong n??c nhi?u ng??i kh?ng thích ti?u thuy?tc?a Nguy?n Huy Thi?p 惫à cho ?ng kh?ng thành c?ng ? th? lo?i ti?u thuy?t. Nh?ngkhi ?ng chuy?n h??ng sang vi?t ti?u thuy?t thì ng??i Pháp v?n ti?p ?ón nh?n ?ngn?ng nhi?t kh?ng kém khi T??ng v? h?u ra m?t ? ??t n??c này. Nhà xu?tb?n Aube ?? kh?ng ng?ng hoàn ch?nh, tái b?n cu?n ti?u thuy?t.

?Pháp kh?ng ch? d?ch 惫à xu?t b?n v?n c?a Nguy?n Huy Thi?p mà h? còn chi?u phimchuy?n th? t? truy?n ng?n c?a ?ng (Nh?ng ng??i th? x? c?a ??o di?nV??ng ??c), d?ng k?ch…

M?il?n Nguy?n Huy Thi?p sang Pháp thì nhi?u t? báo ph?ng v?n vi?t v? ?ng, t? nh?ngbáo l?n nh?t nh? Le monde, Libération, le Nouvel Observateur ??n nh?ng báo ítn?i ti?ng h?n. Nhà báo k? c?u Jean Lacouture, m?t tên tu?i l?n ? Pháp, ?? t?ngnhi?u l?n ph?ng v?n Ch? t?ch H? Chí Minh, ?ng Ph?m V?n ??ng, c?ng tìm ph?ng v?nNguy?n Huy Thi?p. Gi?ng nh? trong vi?t v?n, khi tr? l?i báo chí Nguy?n HuyThi?p r?t th?ng minh 惫à th?m thúy, nói ?a ngh?a khi?n nhi?u khi ng??i d?chkh?ng bi?t ph?i d?ch th? nào m?i truy?n t?i ???c h?t ngh?a.

KhiNguy?n Huy Thi?p sang Pháp th??ng ? nhà bà Th?y Khuê nên bà có d?p ch?ng ki?nnhi?u nhà v?n Pháp tìm ??n g?p, trò chuy?n v?i Nguy?n Huy Thi?p, trong ?ó có c?nhà v?n ???c gi?i Goncourt. Nh?ng cu?c trò chuy?n cho th?y h? kính tr?ng Nguy?nHuy Thi?p nh? m?t nhà v?n l?n c?a nh?n lo?i.

Nh?ngtác ph?m c?a Nguy?n Huy Thi?p ???c in d?ng sách b? túi ? Pháp.

***

“Chúng tacòn ?ang n? Nguy?n Huy Thi?p”

Nhàphê bình Th?y Khuê c?ng th? l? gi?i t?i sao ng??i Pháp qu? tr?ng Nguy?n HuyThi?p nh? v?y. Theo bà, l? do là vì h? tr?ng giá tr? v?n h?c c?a Nguy?n HuyThi?p. Giá tr? ?y n?m ? ch? c?a ?ng. Ch? ?y ???c th? hi?n qua ??i tho?i trongtruy?n c?a Nguy?n Huy Thi?p. Có th? coi ?ng là k?ch tác gia vì th?.

Ng??ita yêu Nguy?n Huy Thi?p còn b?i x? h?i mà ?ng ??a ra trong các tác ph?m v?nch??ng r?t tàn nh?n nh?ng nó l?i c?ng r?t nh?n ??o. K?ch Qu? ? v?i ng??iphóng tác t? truy?n ng?n Kh?ng có vua khi ???c d?ch sang ti?ng Phápthì ?ài phát thanh v?n hóa c?a Pháp ?? d?ng k?ch, r?t hay. Bà Th?y Khuê nghec?ng gi?t mình.

??cgi? qu?c t? nói chung 惫à ??c gi? Pháp nói riêng thích Nguy?n Huy Thi?p b?i v?nch??ng c?a ?ng có tính nh?n lo?i. “Nguy?n Huy Thi?p vi?t v? x? h?i Vi?t Namth?i ?ng s?ng m?t cách r?t s?u s?c, nh?ng nó c?ng là bi k?ch c?a con ng??i nóichung. D?n t?c nào ??c mà hi?u ???c thì c?ng th?y truy?n c?a Nguy?n Huy Thi?pghê g?m quá… M?i ch? ?ng ch?m ngòi bút 惫ào ??u ?au, ??u ghê g?m, ??u ?áng chomình ??c. V?i m?t s? ch? c?c ti?u ?ng làm ???c m?t ?i?u c?c ??i”, bà Th?y Khuênói.

Bàcho bi?t ?? ??c khá nhi?u nh?ng ch?a t?ng th?y tác gi? nào có th? m? t? s? tannát c?a m?t gia ?ình, s? tan nát c?a m?t x? h?i l?i s?u s?c mà ch? b?ng m?t s?ch? ng?n ng?i nh? Nguy?n Huy Thi?p. M?i nh?n v?t trong Kh?ng có vua làm?t v? tr? riêng nh?ng ?ng có th? tóm g?n nhi?u v? tr? ?y ch? trong ít tranggi?y.

Kh?ng??nh giá tr? v?n ch??ng c?a Nguy?n Huy Thi?p, bà Th?y Khuê bày t? suy ngh? bà“có c?m t??ng trong n??c kh?ng hi?u Nguy?n Huy Thi?p v?i ?úng t?m vóc c?a ?ng”.

Nhàphê bình V?n Giá c?ng ??ng tình ?i?u này. ?ng b?o, b?ng chuyên m?n c?a mình,?ng hoàn toàn tin t??ng Nguy?n Huy Thi?p là nhà v?n l?n c?a ??t n??c. V?nch??ng c?a ?ng có kh? n?ng ??c th?ng các biên gi?i ??a l? 惫à v?n hóa ?? ?i raqu?c t?. Kh?ng ph?i v? c? mà Pháp d?ch Nguy?n Huy Thi?p r?t nhi?u. Còn trongn??c d??ng nh? ch?a ?ánh giá ?úng t?m vóc c?a ?ng. “Chúng ta còn ?ang n? Nguy?nHuy Thi?p”, ?ng Giá nói.

***

Nguy?nHuy Thi?p kh?ng ph?i là nhà v?n ph?n kháng

BàTh?y Khuê cho bi?t vi?c d?ch Nguy?n Huy Thi?p sang ti?ng Anh h?n ch? h?n nh?ngb?n d?ch ti?ng Pháp. Bà k? có l?n Nguy?n Huy Thi?p ?? trò chuy?n v?i bà bày t??ng kh?ng hài lòng v?i các b?n d?ch ti?ng Anh các tác ph?m c?a ?ng. Vì d?ch gi??? trình bày Nguy?n Huy Thi?p nh? m?t nhà v?n ph?n kháng nh?ng Nguy?n Huy Thi?pmu?n ???c coi mình ch? là nhà v?n ?úng ngh?a chung c?a t? này.

“CoiNguy?n Huy Thi?p là nhà v?n ph?n kháng là qu?y tròn ?ng l?i trong m?t vòng r?tnh? bé trong khi ??a bàn t? t??ng c?a ?ng ?y r?ng l?n h?n nhi?u… D??ng ThuH??ng n?i ti?ng là m?t nhà v?n ph?n kháng còn Nguy?n Huy Thi?p khác, ??c ?ngkhó 惫à d?ch ?ng còn khó h?n. B?i v?n Nguy?n Huy Thi?p, t? m?t cách n?m na làth? v?n gh?nh thác, khúc khu?u, lu?n có nh?ng ?n d? gi?u bên trong”, nhà phêbình Th?y Khuê nói.

II/ M?t cu?c g?p m?t ? Hà N?i

Bài c?a Nguy?n T??ng Thi?t.?

Ngu?n:??

T?i quen bi?t nhà v?n Nguy?n Huy Thi?p do duyên v?n ngh?. Vàonh?ng n?m cu?i c?a th? k? tr??c, t?i ??c nhi?u truy?n c?a anh 惫à t?i r?t thích.Theo t?i, anh là nhà v?n xu?t s?c nh?t c?a Vi?t Nam trong th?i k? “??i m?i”.

---

"V?N CH??NG N? B?C L?M!"

Vì v?y, n?m 2006 khi t?i xu?t b?n ? Hoa K? cu?n sách Nh?t Linh -Cha T?i 惫ào d?p 100 n?m ngày sinh c?a ?ng C? t?i (25.7.2006), t?i mang m?t s?sách v? Hà N?i v?i ch? ?ích tìm g?p anh ?? t?ng sách.

Trong l?n v? n??c này, kh?ng nh?ng t?i ???c g?p anh Thi?p mà t?icòn có d?p ti?p xúc v?i nh?ng nhà v?n khác cùng m?t s? ng??i trong gi?i tríth?c Hà N?i 惫à t?i có ghi l?i nh?ng cu?c g?p g? ?ó trong h?i k? mang tên M?tTr?m Ng?n N?n.

M?i tháng tr??c ??y, 惫ào d?p T?t T?n S?u, cu?n sách th? hai c?at?i C?n Nhà An ??ng C?a M? T?i ???c ?n hành ? Vi?t Nam. Trong sách ?ó có bàiM?t Tr?m Ng?n N?n ghi l?i cu?c g?p g? c?a t?i v?i anh 惫à các nhà v?n khác ? HàN?i. Tu?n l? tr??c t?i còn hy v?ng anh ?? ??c bài ?ó, nh?ng b?y gi? thì t?ibi?t ch?c là anh ch?a ??c. B?i vì qua báo m?ng t?i m?i ???c bi?t anh b? ??t qu?t? tháng 3.2020, t? ?ó anh ch? n?m trên gi??ng ho?c ng?i d?a, t?t c? tùy thu?c惫ào v? con; nh?ng t? khi v? anh qua ??i cu?i n?m ngoái thì tinh th?n anh suys?p h?n.

?? t??ng nh? anh t?i xin trích m?t ?o?n trong bài M?t Tr?m Ng?nN?n.

T?i nhìn ra h? T?y phía xa. Trong r?ng c?y xanh bên kia b? n?ib?t mái ?? c?a hai gian nhà l?n hai t?ng. Th?y t?i nhìn phía bên kia h?, c? T?ch? tay v? phía ?y nói:

– Bên ?y là làng Th?y Khuê. R?ng c?y xanh là v??n Bách Th?o. Haicái nhà l?n mái ?? kia là tr??ng B??i.

– Th? h? c?? Cháu c? nghe m?i tên tr??ng B??i b?y gi? m?i bi?tnó ? ??y ??y.

Tr??ng B??i, cái tên r?t th?n quen. Chu V?n An ngàn ??i treog??ng sáng... anh t?i v?n c?t ti?ng hát, bài hát c?a ng?i tr??ng m?t thu? nàoxa x?i anh ?? t?ng in d?u.

Tr??ng B??i, cùng v?i sóng n??c h? T?y, ?? ?i 惫ào v?n ch??ng.T?i mê ?o?n v?n sau ??y, nh? m?i. Có th?t ch?ng m?t cu?c tình n?o nùng ?? t?ngn?y n? bên kia b? n??c, sau lùm c?y, trên b?i c?, phía góc tr??ng kia?

“Hai m??i n?m ?? qua... Quanh h? ?? th? ?? ??i thay, song th?nthái c?a h? v?n là mu?n thu?. V?n mênh mang th?, v?n bình yên, thong dong, l?ng??ng th? 惫à say ??m th?. V?i s??ng m? ban mai. V?i v?ng ráng chi?u tà. V?i r?ngnúi xa. Kiên ch?a l?n nào 惫ào l?i s?n tr??ng x?a ?? vòng sau nhà bát giác t?ilùm c?y ?y, b?i c? ?y. Anh ch? t? r?t xa, mé ???ng Thanh Niên mà nhìn v? góctr??ng ?ó, m?t h? d??ng nh? ng??c nhìn anh b?ng ??i m?t l?p lánh màu n?u c?aPh??ng, v?i v? k? di?u 惫à n?i ng?m ngùi c?a tu?i th? ?u, c?a tình yêu ?? ?iqua, ?? xa v?i v?i. Và nh?ng chi?u ng?i bên h? bao gi? anh c?ng ng?i nán l?icho ??n khi v?ng ráng ch? còn ??ng l?i m?t ng?n ?? ch?y ngang tr?i. ?y là ánhh?i quang c?a cái ?êm hai m??i n?m tr??c, bên b? h?, sau lùm c?y, trên b?i c?,phía góc tr??ng...

Sóng h? d?p d?nh, ì o?p v? 惫ào b? c?. Xa xa, t? ch? pháo ??i caox? ch?t n?i trên ?ám bèo neo s?u trong h? m?t h?i k?ng khuya ch?m r?i dóng lên.V? th?n b?o h? c?u tinh cho s? trong tr?ng 惫à trong s?ch c?a ??i b?n, ch?ngph?i ai khác ngoài chính h?.

Gió th? dài. Im l?ng lan xa. Hai ng??i nh? th? v?a t? ?áy n??cn?i b?ng lên ?? r?i b? cu?n d?t ra m?i ng?...”.

(B?o Ninh - Th?n Ph?n Tình Yêu).

Gió... kh?ng th? dài ? ??y, b?y gi?, mà l?ng l?ng th?i t? m?t h?T?y mênh mang phía tr??c.

Ngày h?m qua t?i nói v?i B?o Ninh ng?i ??i di?n t?i n?i m?t bànti?c:

- T?i có ??c truy?n N?i Bu?n Chi?n Tranh c?a anh. Kh?ng khítruy?n này r?t l?i cu?n khi?n t?i ??c mà mu?n ng?p h?i. ??c xong t?i hi?u vìsao anh b? gi?ng co trong s? l?a ch?n gi?a hai nhan truy?n N?i Bu?n Chi?n Tranh惫à Th?n Ph?n Tình Yêu. T?i thích nhan ?? sau h?n, có l? b?i vì t?i b? mê ho?cb?i nh?ng ?o?n anh vi?t v? nh?ng cu?c tình h?n là nh?ng ?o?n anh vi?t v? cu?cchi?n, t?i thích style v?n r?t m?i c?a anh, cái l?ng m?n trong v?n phong anh,kh?ng ph?i cái l?ng m?n tr? tình êm ??m ki?u T? L?c V?n ?oàn mà là th? l?ng m?nchua xót 惫à ??n ?au. T?i cho r?ng mình ?? ??c m?t truy?n r?t hay v? cu?c chi?ntranh mà anh v?i t?i ?? cùng tr?i qua 惫à tr?c ti?p d? ph?n, t? hai phía ??ingh?ch.

Bên kia bàn, B?o Ninh, tr? h?n t?i ?úng m?t giáp, mái tóc ???i?m s??ng b?ng lên bù xù, hàng r?u qu?p trên mép, nh?n l?i khen c?a t?i m?tcách tr?nh tr?ng, h?i ki?u cách: anh n?m ch?t hai bàn tay 惫ào nhau ?? phíatr??c ng?c kh? cúi ??u nói nh? “?a t?!”.

Trong lúc ?n B?o Ninh lu?n tay v?i chai r??u whiskey rót thêm惫ào c?c ??a lên mi?ng u?ng. Ch? m?y ch?c chai th? hai ?? ???c khui. Bàn ti?c cósáu b?y ng??i. M?t mình anh ta có l? ?? tiêu th? nguyên g?n m?t chai r??u m?nh.

Ng?i bên trái t?i, nhà v?n Nguy?n Huy Thi?p yên l?ng g?p ?? ?n,anh ?n nh? nh? kh?ng ??ng t?i m?t gi?t r??u.

B?o Ninh u?ng. H?t ly này ??n ly khác. M?t anh có m?t lúc r?it?i nhìn ng??i ng?i c?nh t?i bên ph?i. C?p m?t ?? m? say c?a anh ánh lên m?ttia nhìn d?u 惫à ??m th?m, h?n c?ng là cái nhìn c?a nh?n v?t Kiên v?i nh?ngng??i n? trong N?i Bu?n Chi?n Tranh c?a anh.

Bên c?nh t?i là ?? Hoàng Di?u - m?t nhà v?n n? r?t tr?, tác gi?m?t quy?n truy?n n?i ti?ng Bóng ?è.

Ti?c tàn. T?i h?i say. C? bàn có l? ch? có hai ng??i kh?ng ??ngt?i r??u là Nguy?n Huy Thi?p 惫à ?? Hoàng Di?u.

Nguy?n Huy Thi?p quay qua t?i h?i:

- ?? t?i ch? anh v?. Anh có b?n gì kh?ng?

- Kh?ng.

Anh ghé nói nh? 惫ào tai t?i:

- Nhà anh T? Hoài r?t g?n ??y. Mình ghé th?m anh m?t lát r?i t?ich? anh v? nhà t?i ch?i...

N?i mé h? g?n b? h??ng chùa Tr?n Qu?c có m?t ng??i ?ang b?i, cái??u ch?i ng?p trên m?t sóng. Hình ?nh b? t?i b?i v?i chú ?inh Hùng l?i thoángtrong trí.

B? t?i ?? ra ?i b?n m??i ba n?m tr??c... nh? con b??m tr?ng bay?i kh?ng tr? l?i. N?u còn s?ng thì h?m nay là sinh nh?t th? 100 chúng t?i ??th?p m?t tr?m ng?n n?n trên chi?c bánh sinh nh?t c?a ?ng.

T?i ??ng d?y nhìn ??ng h? tay. Nh? t?i cái h?n t?i nhà anhNguy?n Hu? Chi, t?i nói v?i c? T? xin ki?u v?.

B??c ra kh?i ?ình Yên Ph? t?i ngoái nhìn phía tr??c c?n nhà c?yli?u m?t l?n cu?i r?i ?i r? v? phía c?ng làng.

M?c dù kh?ng d?n nh?ng khi b??c qua kh?i c?ng làng t?i ?? th?ybác lái xe ?m ban sáng ng?i ch? t?i d??i m?t g?c c?y. Th?y t?i bác l?t ??t ??nglên v?t ?i?u thu?c xu?ng l? ???ng. Lúc n?y t?i ?? ??nh b?ng kh?ng v? ngay kháchs?n mà t?n b? m?t lát trên ???ng C? Ng?, nh?ng th?y bác ta ch? t? sáng t?inghi?p, t?i ??i ? 惫à ?? bác ta ch? v?.

Ng?i sau l?ng bác tài trên chi?c xe hai bánh ch?y ng??c trên???ng Thanh Niên, t?i nh? ngày h?m qua t?i ?m eo Nguy?n Huy Thi?p trên chi?c xeg?n máy c?a anh ta 惫à hình nh? c?ng ch?y qua con ???ng này. Kh?ng có ? ni?m v????ng ph? ? Hà N?i, t?i kh?ng bi?t anh Thi?p ?? ch? t?i ?i nh?ng ??u, qua nh?ngcon ph? nào, ch? bi?t là anh ch? t?i ?i xa l?m t?i ng?i l?u trên xe ê c? m?ng?ít.

T? nhà hàng ?n chúng t?i ??n th?m nhà v?n l?o thành T? Hoài, tácgi? c?a t?p truy?n D? Mèn Ohiêu L?u K? t?i ?? mê say ??c t? h?i còn nh?. AnhThi?p sau ?ó ch? t?i ??n ph? Hàng Tr?ng th?m m?t x??ng tranh hình nh? là c?ang??i con anh. Chi?u ??n anh ch? t?i v? nhà anh ? vùng ngo?i thành Hà N?i r?txa khu trung t?m thành ph?.

Khi chi?c xe r?i con ???ng chính 惫ào m?t con ng? t?i ?inh ninhs?p ??n nhà anh. Nh?ng kh?ng. Xe còn ?i l?u l?m r? qua kh?ng bi?t bao nhiêu conng? r?c r?i r?i cu?i cùng m?i d?ng l?i tr??c c?n nhà có b? t??ng rêu bao quanh惫à có c?ng g? ki?n trúc gi?ng nh? c?ng m?t mái chùa hay m?t ng?i ?ình làng.

Nguy?n Huy Thi?p t?t máy xu?ng xe tra chìa 惫ào ? khóa ??y haicái cánh c?a g? n?ng n? d?t xe qua c?ng. Bên trong m? ra m?t th? gi?i khác h?nbên ngoài. M?t khu tuy n?m trong lòng Hà N?i nh?ng bi?t l?p yên t?nh 惫à ??cbi?t là r?t ??ng quê. Qua bóng r?p c?a m?t khu v??n c?y r?ng, toàn c?y ?n trái,nào nh?n, nào ?i, nào kh?... c?y nào c?y n?y n?ng tr?u nh?ng qu?, m?t con ???nglát g?ch d?n t?i t?i c?n nhà hai t?ng n?m ?n sau v??n, n?i mà Kh?ng Có Vua,T??ng V? H?u... cùng nh?ng tác ph?m khác c?a anh ???c thai nghén 惫à sáng tác.

T?i ?ó anh Thi?p m?i t?i dùng c?m t?i nhà anh. T?i nh? m?i b?ac?m rau ?y vì ?? t? l?u l?m r?i t?i kh?ng ???c ?n m?t b?a c?m r?t thanh ??mnh?ng ??y mùi v? quê h??ng. V? khuya anh ??a t?i ra ??u ng? ?ón xe v? kháchs?n. Anh nói tr??c khi chia tay:

- V?n ch??ng nó b?c l?m anh ?! Ph?n th??ng qu? nh?t có l? là quanó chúng ta có ???c nh?ng ng??i b?n m?i ? kh?p b?n ph??ng.

V?n ch??ng nó b?c l?m anh ?.

?i, c?u nói sau cùng c?a anh v?i t?i nghe chua xót quá, anhThi?p ?i!

Nguy?n T??ng Thi?t

Seattle, Hoa K?, 20.3.2021

Like • 0 comments • flag

Published on April 06, 2025 21:07

March 31, 2025

"Tác ph?m c?a t?i làm ??o l?n cách ngh?, ?ó ph?i ch?ng c?ng là m?t trò ch?i, trò ch?i v? t?m tích" - m?y l?i b?c b?ch c?a Nguy?n Huy Thi?p - 2012.

Nguyên là bài? Danh càng cao, h?a càng nhi?u?? l?y t? ngu?n

T?i t? hào là nhà v?n g?y c?m h?ng cho nhi?u ng??i vi?t trong hai m??in?m qua, nh?ng t?i c?ng bi?t th?n bi?t ph?n, danh càng cao thì h?a càng nhi?u,?i?u ?ó ch?ng hay ho gì ??u.

Xu?thi?n l?n ??u tiên n?m 1986 v?i?T??ng v? h?u, ?ng l?p t?c g?y s?ngs?t cho ng??i ??c, 惫à su?t 20 n?m qua, m?i tác ph?m c?a ?ng ??u khu?y ??o cáikh?ng khí v?n t?ch m?ch c?a v?n ch??ng Vi?t.?Nh?ng tác ph?m ?y g?y tranhc?i v? cách hi?u, cách ??c, cách phê bình v?n h?c, t?o s? h?ng thú cho c? ng??i??c, nhà phê bình, ng??i qu?n l?. S?ng, ?au ??n, chiêm nghi?m, t?nh th?c, ??r?i l?i mê man, tìm ki?m… ?ng trình bày cu?c s?ng nh? nó ?ang là, ?? ??i s?ngt? nó hi?n lên ? ngh?a.

?ngth??ng ?ón nh?n ng??i yêu k? ghét tác ph?m c?a mình b?ng n? c??i kiêu b?c. Gi?tóc ?? ?i?m s??ng, ?ng có còn gi? ???c s? kiêu b?c ?y khi có ng??i nói “Nguy?nHuy Thi?p suy r?i”, “Nguy?n Huy Thi?p ?ang b? b?n ch?t trong v?n h?c”, “Nguy?nHuy Thi?p ch?p ch?i trong s? s?ng 惫à cái ch?t”…?

Ch?ngnào còn bên nam bên n?, bên ghét bên yêu là mình còn. Xu?t hi?n l?n ??u tiênn?m 1986, b?t ??u th?i k? ??i m?i, n?m t?i 36 tu?i, ??n gi? ?? 63 tu?i, qua bacon giáp, c?ng là lúc k?t thúc s? nghi?p v?n h?c c?a mình, k?t thúc cu?c ??i.Có m?t cái duyên: tác ph?m?T??ng v? h?u?c?a t?i in ??u tiên? Sài Gòn, 惫à b?y gi?, tác ph?m cu?i cùng c?ng ???c in 惫à bày bán tr??c tiên ???y. Dù nhi?u lu?ng d? lu?n khác nhau nh?ng kh?ng ai ch?i b? r?ng nó v?n mangch?t Nguy?n Huy Thi?p. Càng tàn b?o, càng nh?c nh?n, ?au ??n, hoang mang thìcàng g?n ??n ??o. Tác ph?m c?a t?i làm ??o l?n cách ngh?, ?ó ph?i ch?ng c?ng làm?t trò ch?i, trò ch?i v? t?m tích.

?ng ?? vi?t h?n m??i tác ph?m k?ch, chèo, khi vi?t ?ng có ngh? ??n vi?cchuy?n nó lên s?n kh?u bi?u di?n?

Cu?c??i sáng t?o m?i ng??i có m?t con ???ng riêng, m?t s? ph?n riêng. R?t nhi?ung??i tài khi m?i b??c 惫ào s? nghi?p ??u b? ng??i ?i tr??c coi là kh?ng bi?tvi?t. H?i t?i b?t ??u xu?t hi?n trên báo chí ?? t?ng b? nh?ng ng??i biên t?pcho là l?i vi?t c?c c?ch, kh?ng ph?i v?n h?c, nên chuy?n ngh? khác! V?i?Vongb??m, chính Tr?n ??ng Khoa còn nói: “M?i ng??i b? ?ng Thi?p l?a h?t, ?ng?y ch?ng bi?t gì v? chèo c?”. Chúng ta s?ng trong cu?c ??i, t?t c? m?i ng??i??u ?i trong c?i h?n ??n v? minh, nh? th? m?t ??m l?y ?en t?i. Trong ??m l?ymay m?n nh? lên m?t 惫ài m?m ?á, nh?ng m?m ?á ?y có th? là Nguy?n Du, Bùi Xu?nPhái… N?u kh?ng có nh?ng m?m ?á nh? lên trên ??m l?y thì ng??i ta bi?t ?i ??u…Có nh?ng hòn ?á b??c lên b? th?t xu?ng m?t tiêu lu?n, nh?ng c?ng có nh?ng hòn?á giúp ta ??ng lên ?i ti?p. V?i m?i k?ch b?n s?n kh?u, t?i làm h?t mình.

T?imu?n b??c ??u m? ra m?t cách xem, nghe, nhìn m?i. T?i t??ng t??ng Vong b??m s?thoát kh?i s?n kh?u truy?n th?ng, ???c trình di?n trên m?t s?n kh?u hoành trángnh? cu?c thi hoa h?u, v?i ánh sáng t?ng b?ng, 惫à dàn ??ng ca là hàng tr?m c?gái… Trong l? trao gi?i t?i ?, t?i ?? t?ng ch?ng ki?n hàng tr?m sinh viên hátnh?ng bài d?n ca n?i ti?ng c?a ? g?y kh?ng khí náo nhi?t. Nh?ng giá tr? v?n hoác? truy?n nh? chèo, c?i l??ng, t?c ng? ca dao… kh?ng th? ch? trình di?n ? mái?ình c?y ?a. N?u kh?ng b??c 惫ào kh?ng gian s?n kh?u hi?n ??i, kh?ng bi?t bi?nhoá, nó s? ch?t. Có nh?ng tác ph?m mà th?i ?i?m ra ??i 惫à th?i ?i?m xu?t hi?ncó khi kh?ng trùng nhau, nh? v??Nguy?n Tr?i ? ??ng Quan?c?aNguy?n ?ình Thi, hay v? Ba ch? em c?a Tchekhov ??n nay v?n ch?a ???c d?ng.

Trongcác tác ph?m c?a ?ng, nh?n v?t ??u hi?n lên v?i t?t c? s? trái ng??c: tr?ng?en, tinh khi?t, t?c t?n… D??ng nh? ?ng yêu cu?c s?ng v?i nh?ng gì ??p ?? 惫à c?s? th? nhám?

Ng??ivi?t v?n chúng t?i r?t khó l? gi?i v? tác ph?m c?a mình. V?n h?c là m?t c?ngvi?c lao ??ng ??c bi?t, ph? thu?c chuy?n ng??i vi?t s?ng th? nào m?i có cái ??k? cho ng??i khác nghe. T?i nh? giai tho?i v? Dostoevsky, khi ng??i ta h?i ?ngthích nh?t tác ph?m nào, ?ng nói?Anh em nhà Karamazov, ?ng thúth?c ?? vi?t khi ?ang b? b?nh tr? hoành hành. Vi?t giúp ?ng tr??t qua n?i ?aur?t th?c ?ó. ?ng vi?t v? n?i ?au c?a chính chúng ta, kh?ng ph?i n?i ?au xa x?inào. Con ng??i s?ng trong t?m t?i v? minh. ?i tìm con ???ng s?ng cho con ng??i,nhi?u khi ph?i r?t ?au ??n v? c? th? xác 惫à n?i t?m, ph?i tr?i qua nh?ng ??ngcay, tr?n tr?i nh?t m?i có th? vi?t nh?ng tác ph?m có lòng t? bi h? x?, ?ó c?nglà h?nh phúc… H?y làm b?ng s?c c?a mình, ??ng c? g?ng, c? r?t m?t… M?t b?n vi?tv?n tr? ?? nói v?i t?i r?ng: “V?n h?c c?a ta r?t ít mu?i, tác ph?m c?a ?ng làmu?i xát 惫ào lòng ng??i ??c”. ?i?u ?ó an ?i t?i nhi?u. Vi?t là làm cho b?n th?n惫à m?t 惫ài ng??i quanh ta khá kh?m h?n lên m?t chút, ?ó là cái nhìn r?t th?c t?c?a t?i v? cu?c s?ng nói chung 惫à ngh? thu?t nói riêng.

?it? truy?n ng?n ??n truy?n dài, ti?u thuy?t, phê bình v?n h?c, 惫à b?y gi? làk?ch th?, chèo… s?p t?i kh?ng bi?t ?ng s? còn ?i ??u?

H?ys?ng v?i cái ?ang là, ?ang di?n ra. T?i c?ng có nh?ng d? c?m l?c quan, nh?ng ??thành hình cái gì thì ph?i ch?… gió ??ng th?i (c??i ? nh?). Có nh?ng cái là s?cng??i, có cái ph?i nh? s?c gi?i n?a. T?i s?ng tu? duyên, nh?ng lu?n c? g?ng ??vi?t hay nh?t có th?. N?n v?n h?c c?ng ph?i ?a d?ng, nhìn ra nh?ng cái m?itrong t??ng quan chung. Chúng ta r?t c?n nh?ng k?ch b?n s?n kh?u phá cách. M?ing??i h?y d?ng trong lòng mình m?t s?n kh?u chèo riêng cho?Vong b??m.Nh? th? m?i có c? may gi? gìn 惫à làm m?i v?n hoá c? truy?n. Giá tr? d?n t?cngày càng ph?i b?o t?n theo cách m?i, ?ó chính là cu?c s?ng phía tr??c, là hyv?ng.

Vong b??m ?làtuyên ng?n v? ngh? thu?t, v? th?n ph?n c?a ng??i ngh? s??

T?i c?ng s?c s?c kh?ng kh?ng, c?ng có lúcnói d?i, có lúc nói th?t, có lúc v?ng d?i… kh?ng có tuyên ng?n chung cho t?t c?.Nhà v?n là m?t ng??i làm ngh?, vi?t tr??c tiên là cho mình. “Khi mê bùn ch? làbùn, ng? ra m?i bi?t trong bùn có sen”… ? ??i nó th?, nhi?u ngh?ch l? l?m, cókhi ng??i v? ??o ??c l?i c? ra r? nói v? ??o ??c, ng??i l??ng thi?n l?i toànnói ra ?i?u ác. Thi?n ác, ?úng sai, hay d? chính là cu?c s?ng. Chúng ta r?tnhi?u ng??i vi?t ???c v?n, nh?ng kh?ng ph?i ai c?ng ???c ch?n. ??y c?ng là ?i?u??c ?áo c?a t?o hoá.

TrangCh?u g?i m?ng tan thành b??m… B??m v? tan m?ng hoá Trang Ch?u…?Vongb??m?ph?ng ph?t h??ng v? c?a ??o Ph?t, L?o, Trang. ??n tu?i này vuibu?n ???c m?t c?ng nh? nhau, th?y ??i v?n cu?i cùng ???c ti?p ?ón ch?n tình,n?ng nhi?t là qu? l?m r?i. M?i quan h? quan tr?ng nh?t trong x? h?i là chuy?ntình, chuy?n ??o, chuy?n ??o nói cho cùng c?ng là ?m d??ng. ?àn ?ng hay ?àn bàc?ng ph?i b??c qua xác r?t nhi?u “?àn” m?i nên ng??i. Càngtàn b?o, càng nh?c nh?n, ?au ??n, hoang mang thì càng g?n ??n ??o. Tác ph?m c?at?i làm ??o l?n cách ngh?, ?ó ph?i ch?ng c?ng là m?t trò ch?i, trò ch?i v? t?mtích.

?u t? l?n nh?t c?a ?ng v? s? tha hoá c?a con ng??i trong c?n l?c c?acu?c s?ng hi?n ??i?

X? h?i càng phát tri?n, càng khó mà xác??nh ?úng sai hay d?, vì th? nhi?u th? gi? lên ng?i. Hi?n sinh trong tác ph?mc?a t?i là tr?c ng?. Th?t s? con ng??i r?t oái o?m. Mu?n tr? thành nhà v?n,ph?i r?t tinh vi, ?i 惫ào cái vi t? c?a con ng??i. Lòng ng??i càng ngày càng oáio?m, tr? con l?y nhau, b? nhau nh? b?n.

V?ar?i t?i ?i th?m m?y nhà tr? c?a khu c?ng nghi?p Bình D??ng, th?y nhi?u ??i traigái ?? con kh?ng ?? ti?n nu?i, ?em cho m?t cách th?n nhiên. M?t ng??i ?àn ?nglàm t? thi?n ph?i than tr?i vì nhi?u tr? b? b? r?i ??n n?i ?ng nh?n kh?ng xu?.Cái ác ph? bi?n ??n n?i ng??i ta kh?ng bi?t ?ó là ác n?a. N?u ch? nhìn nh?ngkhu c?ng nghi?p hào nhoáng, làm sao th?y ???c nh?ng nhà tr? ch?t ch?i ??y tr?con có cha m? mà v?n m? c?i, nh?ng ng??i c?ng nh?n cu?c s?ng ?c ch?, thi?u h?tnghiêm tr?ng c? v? ??i s?ng tinh th?n, v?t ch?t. Ch?ng ki?n nh?ng ?i?u ?angdi?n ra, t?i ?au lòng, gi?t mình. Chúng ta ??u c?n ph?i hoành tráng, hàonhoáng, h?y phát tri?n t? t? ?? n?ng cao trình ?? d?n chúng. Hoà nh?p th? gi?ilà ch?i v?i ng??i gi?i h?n mình, n?u kh?ng v?ng s? r?t d? b? áp ??t lu?t ch?ic?a h?. Trong x? h?i ch? có m?t b? ph?n theo k?p, nh?ng d?n chúng thì b? thi?tthòi r?t nhi?u. B?t ?n t? ?ó mà sinh ra.?Vong b??m?c?nh t?nhcon ng??i ??ng r?i b? thiên nhiên, h?y quay tr? v? v?i cái g?c gác làng quê c?amình. V?n h?c nh? cái phanh, làm cho con ng??i s?ng ch?m, s?ng t? t? h?n.

Nhi?ung??i g?i ?ng là “ng??i nhà quê còn sót l?i trong v?n h?c Vi?t Nam”. Làm th?nào ?? ?ng gi? ???c cái nhà quê ?y trong ??i th??ng?

Hình ?nh ?i?p Lang r?i b? quê h??ng, t?tiên, ?i tìm ánh sáng ?? th?, c?ng là hình ?nh c?a nhi?u v?n ngh? s? ???ngth?i, nhi?u khi ch? là ?o t??ng, r?t nhi?u ng??i ch?t d?c ???ng, v?n là m?t anhnhà quê. ? ph??ng T?y có nh?ng th??ng hi?u ???c gìn gi? hàng tr?m n?m, quanhi?u th? h?, cha truy?n con n?i. Nh?ng ? Vi?t Nam, nh?ng th??ng hi?u l?n l?pra t? th? h? ??u có ai n?i nghi?p ??u. Chúng ta thi?u s? bàn giao, kh?ng có th?h? ti?p n?i trong t?t c? m?i l?nh v?c. Nh?ng giá tr? cha ?ng bao nhiêu c?ng s?cd?ng nên ?? b? phá tan tành b?i t? duy nhi?m k?. R?t nhi?u th? h? ngh? s? ??ch?t d?c ???ng vì nh?ng cám d?.

T?ic?ng v?y th?i, m?nh ??t nhà quê c?a t?i c?ng m?t m?t n?a r?i, ch? còn cái v??nrau. Ngày x?a còn có cái c?y to, gi? kh?ng còn n?a. “Nhà ?ng bán ?i r?i/ V? l?mle ? vú/ Con t?p t?nh ?i b?i…” Y nh? Tú X??ng v?y th?i. Còn c?m áo g?o ti?n,còn th? h? con cháu, kh?ng bán kh?ng xong v?i nó!
?Ngày x?a ít ti?n, danh ti?ng ít, s?ng h?nh phúch?n. Th?i ?ó c?ng có ?au kh? nh?ng là ?au kh? gi?i thích ???c, là ?au kh? th?ngth??ng c?a t?ng ng??i ??i m?t v?i cái ác. Nh?ng cái ác có l?. Kh?ng ph?i ??idi?n v?i cái ác v? l?, kh?ng gi?i thích ???c nh? b?y gi?.

?ngcó b? l?c l?ng trong nh?p th? h?m nay? ?i?u gì giúp ?ng s?ng vui m?i ngày?

X?h?i b?y gi? ??u có nh? x?a, ph?i hoà nh?p ch?, nh?y ra kh?i ?oàn tàu ??nh m?nhlà ch?t li?n. Dù chen chúc v?n ph?i trèo lên. Ph?i 惫ào h?i sách, bán sách m?inu?i ???c gia ?ình, m?i k? ???c h?p ??ng v?i NXB Tr? ch?! M?i cu?n sách có m?ts? b?t ??u khác nhau, hai v? k?ch c?a t?i?Nhà ?sin?惫à Vongb??m?in l?n ??u tiên trên báo Sài Gòn Ti?p Th?. Trong ?ó,?Vongb??m?in thành sách m?t tháng sau. R?i t?i ???c NXB Tr? mua b?n quy?ntoàn b? tác ph?m (44 truy?n ng?n 惫à tuy?n t?p truy?n, tr? cu?n?Vongb??m), s? d?ng trong n?m n?m v?i tr? giá 500 tri?u ??ng. Nh? th? c?ng oáchr?i. N?u r?i xa nh?ng c?ng vi?c quen thu?c ?y t?i bi?t làm gì. V?a tu, v?akh?ng tu. Tu gi?a ch? ??i.

Giúp t?i s?ng vui có nhi?u th?, trong ?ó cóv?n ch??ng. V?n ch??ng v?a là c?u cánh, v?a là c?ng vi?c. V?n ch??ng là ??ogiúp mình sáng n??c h?n, nhìn ra nh?ng cái m?i, giúp mình chia s? ???c v?i v?con, b?n bè, m?i ng??i. V?n là ng??i, gi?ng nh? t?n sóng radio, có ng??i b?t???c sóng, có ng??i kh?ng, c?ng là chuy?n th??ng.

Trong bu?i giao l?u v?i sinhviên ??i h?c Khoa h?c x? h?i 惫à nh?n v?n, nhi?u ? ki?n t?m ??c v?i? Vong b??m, d??ng nh? l?p tr? ?ón nh?n tác ph?m c?a?ng ?? c?i m? h?n?

X?h?i mình ?ang ph?n hoá kh?c li?t vì ??i s?ng, ph??ng th?c s?ng, k? c? gi?i tríth?c. Nh?ng nhà nghiên c?u, nh?ng ng??i tr? có ?i?u ki?n kinh t?, tri th?c nh?t??nh, trình ?? ngo?i ng? t?t… d? nh?n ra nh?ng giá tr? th?c.

10/
?ng nghi?m ra ?i?u gì t? nh?ng ???c m?t trong nghi?p d? c?a mình?

T?i s?ng ch? y?u b?ng s? nghi?p vi?t lách,nh?ng c?ng kh?ng ?n thua, c?ng ph?i theo th?i, bán ??t ?i ?? s?ng. Ng?m l?ingày x?a ít ti?n, danh ti?ng ít, s?ng h?nh phúc h?n. Th?i ?ó c?ng có ?au kh?nh?ng là ?au kh? gi?i thích ???c, là ?au kh? th?ng th??ng c?a t?ng ng??i ??im?t v?i cái ác. Nh?ng cái ác có l?. Kh?ng ph?i ??i di?n v?i cái ác v? l?, kh?nggi?i thích ???c nh? b?y gi?. Nhà v?n mình r?t ít ng??i nh?n ra ?i?u ?y, cóng??i nh?n ra, ?au lòng, nh?ng kh?ng dám vi?t. V?n h?c c?ng nh?n ra, nh?ng ch?mh?n v?n h?c d?n gian. V?n h?c n?u kh?ng nh?n ra ?i?u ?y thì chúng ta c?ng gi?ngnh? súc v?t th?i, kh?ng có linh h?n, kh?ng có tình. T?i mong v?n h?c Vi?t Namngày càng c?i m?, có nhi?u tác ph?m m?i, ??p ?? h?n n?a… T?i t? hào là nhà v?ng?y c?m h?ng cho nhi?u ng??i vi?t trong hai m??i n?m qua, nh?ng t?i c?ng bi?tth?n bi?t ph?n, danh càng cao thì ho? càng nhi?u, ?i?u ?ó ch?ng hay ho gì ??u.

===========

Like • 0 comments • flag

Published on March 31, 2025 22:42

March 29, 2025

Quan ni?m v? con ng??i trong truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p -- bài c?a H? T?n Nguyên Minh –

Nguy?nHuy Thi?p sinh 29-4-50 惫à m?t 20-3-2021. H??ng t?i 75 n?m? sinh nh?t ?ng, chúng t?i mu?n th? làm m?t s?ut?p các bài vi?t v? ?ng.

Bài??a d??i ??y trích t? ngu?n

-----------

“ V?n h?c 惫à cu?c s?ng là hai vòng tròn ??ng t?m mà t?m ?i?m làcon ng??i”. Nh?n xét trên c?a nhà v?n Nguy?n Minh Ch?u nói lên???c s? m?nh cao c? c?a v?n ch??ng là ph?n ánh m?t cách sinh ??ng 惫à trung th?cv? con ng??i.

Ngay t? nh?ng n?m kháng chi?n ch?ng M?, Nguy?n Minh Ch?u ?? ghi惫ào nh?t kí: “?H?m nay chúng ta chi?n ??u vì quy?n s?ng c?a c? d?n t?c,nh?ng s? ??n m?t ngày chúng ta ph?i chi?n ??u cho quy?n s?ng c?a t?ng conng??i… Chính cu?c ??u tranh ?y m?i là l?u dài”. D? c?m sáng su?t c?a ?ng ?????c minh ch?ng khi v?n h?c có m?t s? chuy?n mình m?nh m? t? qu? ??o chi?ntranh sang qu? ??o hòa bình sau n?m 1975. Các nhà v?n dành t?t c? t?m l?c c?amình cho m?t cu?c ??i m?i toàn di?n v?n ch??ng. ??i m?i quan ni?m v? nhà v?n,??i m?i cách vi?t, ??i m?i ?? tài… 惫à ??c bi?t nh?t là ??i m?i quan ni?m ngh?thu?t v? con ng??i v?i n?i dung d?n ch? 惫à nh?n b?n s?u s?c. T? n?m 1945 ??nn?m 1975, phát tri?n trong ?i?u ki?n chi?n tranh, v?n h?c nhìn con ng??i b?ngcái nhìn l? t??ng, “?l?y l?ch s? làm ?i?m quy chi?u con ng??i”[1].Cho nên conng??i xu?t hi?n trong giai ?o?n v?n h?c này ch? y?u là con ng??i c?ng ??ng, conng??i giai c?p, con ng??i d?n t?c. Nh?ng con ng??i ??n gi?n, d? hi?u ???c x?yd?ng theo nh?ng c?ng th?c nh?t ??nh. Nh?ng t? sau n?m 1975, yêu c?u ??i m?i v?nh?c ?òi h?i nhà v?n ph?i nhìn con ng??i trong nh?ng m?i quan h? ??i th??ng ?a?oan 惫à ph?c t?p, khám phá con ng??i ? khía c?nh ??i t? b?ng c?p m?t nhi?uchi?u 惫à b?ng cách vi?t ?a thanh.

Trên hành trình cách t?n m?nh m? c?a v?n h?c d?n t?c, n?a sauth?p k? 80 c?a th? k? XX, v?n ?àn Vi?t Nam ch?ng ki?n s? xu?t hi?n c?a m?t hi?nt??ng v?n h?c l?, ??c ?áo 惫à g?y nhi?u tranh c?i: HI?N T??NG NGUY?N HUY THI?P.??c truy?n Nguy?n Huy Thi?p, có th? nhìn th?y m?t “c?i ng??i ta” xù xì, g?ngu?c, góc c?nh l?n l?n gi?a t?t 惫à x?u, th?t 惫à gi?, ?en 惫à tr?ng, cao th??ng惫à th?p hèn v?i nh?ng con ng??i có suy ngh?, hành ??ng 惫à ??i s?ng n?i t?m v?cùng bí ?n. Cái th? gi?i ?y th? hi?n m?t cách nhìn r?t th?t 惫à s?u s?c c?a nhàv?n v? con ng??i.

Bài vi?t này kh?o sát m?t s? truy?n ng?n tiêu bi?u c?a Nguy?n Huy Thi?p, khaithác hình ?nh con ng??i trong tác ph?m c?a ?ng v?i m?c ?ích “?i tìm Nguy?nHuy Thi?p”[2], hi?u quan ni?m 惫à suy t? c?a?ng v? con ng??i.

1. Con ng??i ?ê ti?n, th?c d?ng trong th? gi?i “ kh?ng có vua”惫à “ bi?n kh?ng có th?y th?n”
Có ng??i g?i Nguy?n Huy Thi?p là nhà v?n c?a “ nh?ng cái tr? trêu”. V?i s? m?nc?m ??c bi?t c?a m?t nhà v?n có th?c tài, ?ng ?? thoát ra ngoài nh?ng chu?n m?c??o ??c, lu?n l? th?ng th??ng ?? xác ??nh di?n m?o th?t c?a cu?c s?ng. Cu?cs?ng ??u ch? có cái ??p, cái cao c? nh? m?t th?i v?n h?c ta ng?i ca. Cu?c s?ngcòn là m?t c?i t?c hoang s?, trì ??ng, m?t th? gi?i h?n t?p x? b? “??t kh?ngcó vua 惫à bi?n kh?ng có th?y th?n”[3]. ? ?ó có nh?ng con ng??i b?các, ??u cáng. ? ?ó có nh?ng con ng??i v? l?i, d?i trá. Nguy?n Huy Thi?p dùngph?n l?n dung l??ng tác ph?m c?a mình ?? vi?t v? ki?u ng??i ?ê ti?n, th?c d?ng.??y là ki?u nh?n v?t b? thoái hóa v? nh?n cách, b? v?y b?n v? t?m h?n, s?ng ??các 惫à tàn nh?n. H? l?y ??ng ti?n, l?y quan h? v?t ch?t làm th??c ?o cho m?i giátr?. H? tham lam, ích k?, th?c d?ng m?t cách t?nh táo 惫à v? l?i m?t cách b? ?i.Gia ?ình l?o Ki?n trong “Kh?ng có vua” là m?t th? gi?i thu nh?, m?t c?inh?n gian kh?ng còn tr?t t? t?n ti. M?i chu?n m?c truy?n th?ng c?a m?t gia ?ìnhVi?t d??ng nh? b? tri?t tiêu hoàn toàn khi l?o Ki?n – b? ch?ng b?t gh? lén xemcon d?u t?m, l?i hoàn toàn th?n nhiên tr??c m?u thu?n c?a các con “Chúng màygi?t nhau ?i, ?ng càng m?ng”, khi ?oài – em ch?ng chòng gh?o, ?òi ng? v?ich? d?u, ghen c? v?i b?. Ng??i ??c c? r?n r?n tr??c cái l?i bi?u quy?t b? ch?tc?a ?oài: “Ai ??ng ? b? ch?t gi? tay, t?i bi?u quy?t nhé”. S? sa ??a v?ph?m ch?t ?? ??y con ng??i ??n ch? ??n m?t. “Kh?ng có vua” nh? m?t ti?ng chu?ngc?nh t?nh cho s? xu?ng c?p tr?m tr?ng c?a ??o ??c con ng??i.

Nhìn th?ng 惫ào s? th?t, Nguy?n Huy Thi?p v?ch tr?n t?m l? th?c d?ng, v? l?i m?tcách tr?ng tr?n c?a con ng??i. Nh?n v?t H?nh trong “?Huy?n tho?i ph?ph??ng” ?? t?o ???c s? tin c?y c?a gia ?ình bà Thi?u ?? kh?ng ng?n ng?i“?x?n tay áo r?i ??a tay mò d?c theo cái r?nh ??y bùn, l?ng b?ng n??cb?n, th?m chí còn có c? c?c ph?n ng??i”. ?ng B?ng trong “T??ng v? h?u” ??ám tang ch? d?u t? v? ti?c r? “?M?t m? b? xa l?ng. Ai l?i ?i ?óng quantài b?ng g? d?i bao gi?. Bao gi? b?c m? cho chú b? ván”. ??c bi?t h?n c?,s? tr?c l?i t?nh táo ??n m?c kinh t?m ? nh?n v?t Th?y trong “T??ng v? h?u”:“ V? t?i làm vi?c ? b?nh vi?n s?n, c?ng vi?c là n?o phá thai. H?ng ngày các rauthai nhi b? ?i, Th?y cho 惫ào phích ?á ?em v?. ?ng C? n?u lên cho chó, cho l?n…Cha t?i d?t t?i xu?ng b?p, ch? 惫ào n?i cám, trong ?ó có các m?u thai nhi béxíu. T?i l?ng ?i. Cha t?i khóc…V? t?i ?i 惫ào nói v?i ?ng C?: Sao kh?ng cho 惫àomáy xát? Sao ?? ?ng bi?t?”. Banz?c t?ng nói “ Khi túi ti?n phình ra thì tráitim b? teo l?i”. Chính t?m l? v? l?i, th?c d?ng ?? khi?n con ng??i ?ánh m?tl??ng tri. Vi?t v? ki?u ng??i này, Nguy?n Huy Thi?p ?? “?l?t tru?ng conng??i ra 惫à ph?i bày toàn b? s? ??n hèn c?a nó”摆4闭.

Tác ph?m Nguy?n Huy Thi?p xu?t hi?n hàng lo?t nh?ng ngh?ch l? : ? hi?n thì g?pchuy?n b?t tr?c. ?i tìm cái ??p thì g?p cái x?u xa, b? ?i. ?i tìm ?i?u thi?nthì g?p ?i?u ??c ác. Nh?ng k? trí th?c có h?c thì d?m ?, d?i trá, b?p b?m…Nh?ngngh?ch l? ?y là s? th?t v? cái phi l? c?a cu?c s?ng 惫à con ng??i. Cu?c s?ngkh?ng ??n gi?n mà v? cùng ph?c t?p. Con ng??i kh?ng d? hi?u mà v? cùng r?c r?i.Khám phá con ng??i b?ng c?p m?t nhi?u chi?u, xoáy s?u 惫ào ??i s?ng n?i t?mch?ng ch?t c?a con ng??i, nhà v?n ?? góp ???c m?t ti?ng nói thành th?t v? conng??i mà su?t m?y m??i n?m chi?n tranh, vì nhi?u l? do, v?n h?c bu?c ph?i gi?ukín trong v? b?c chính tr?, ??o ??c, v?n hóa. C?t lên ti?ng nói thành th?t ?y,Nguy?n Huy Thi?p t?ng b? ch? trích m?t cách gay g?t. Bi?t làm sao ???c. S? th?t??i lúc r?t tàn nh?n. Nh?ng tàn nh?n ??n m?y c?ng ph?i ph?i bày nó ra ?? c?nhtính con ng??i, h??ng con ng??i v? ch?n – thi?n – m?. Nguy?n Huy Thi?p v?i tácph?m c?a mình ?? “ l?i tu?t chúng ta t? kho?ng tr?ng l? l?ng gi?a tr?i 惫à ??t,bu?c ta ph?i ??i m?t v?i mình, v?i m?t th? gi?i kh?ng có vua, d?y chúng tanh?ng bài h?c n?ng th?n, b?t chúng ta hi?u r?ng tr??c khi mu?n nhìn lên b?utr?i thì ph?i nhìn m?t ??t ??.”[5]

2. Con ng??i c? ??c, l?c l?ng gi?a mênh m?ng c?i ng??i

Ki?u ng??i c? ??c, l?c l?ng xu?t hi?n trong v?n h?c nh?n lo?i tr??c Nguy?n HuyThi?p r?t l?u. Nh?ng th?p niên 50, 60 c?a th? k? XX, ki?u ng??i này tr? nên ph?bi?n trong v?n h?c phi l? T?y ?u v?i nh?ng ki?t tác nh? : “ Ng??i xa l?”, “Huy?n tho?i Sisyphe” c?a A. Camus; “Hóa th?n”, “ V? án” c?a F.Kapka; “ Bu?nn?n” c?a J.P. Sartre… ?ó là nh?ng con ng??i thu?c “ th? h? b? ?i”[6], b? ném 惫ào lò l?a c?a haicu?c th? chi?n tr? ra là nh?ng con ng??i l?m l?m, lì lì, s?ng kh?ng hy v?ng,kh?ng ni?m tin 惫à tr? nên xa l? v?i t?t c?. Truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p khaithác nhi?u v? ki?u ng??i này ?? ph?n ánh m?t s? th?t r?ng khi kinh t? th?tr??ng, v?n minh c?ng nghi?p m? ra, l?i s?ng th?c d?ng nh? m?t c?n gió l?c tràn惫ào t?ng ngóc ngách c?a cu?c s?ng. Con ng??i tr? nên b? v?, l?c loài vì kh?ngth? thích ?ng ???c v?i nó.

“?Sao t?i c? m?i l?c loài”. ?ó là s? tr?n tr?, day d?t trong t?mh?n ?ng Thu?n – v? t??ng v? h?u trong ki?t tác cùng tên c?a Nguy?n Huy Thi?p.?ng t?ng là m?t ng??i lính, m?t v? ch? huy m?u m?c, m?t t?m g??ng sáng trongm?t m?i ng??i: “?? trong gia ?ình, cha t?i bao gi? c?ng là hình ?nh c?ani?m vinh d?, t? hào. C? ? trong h?, trong làng, tên tu?i c?a cha t?i c?ng ???cm?i ng??i ng??ng v?ng”. Rèn luy?n trong qu?n ??i, ?ng có m?t l?i s?ng trongs?ch, ngay th?ng, kh?ng v? l?i. Th? nh?ng khi gi? t? con ???ng binh nghi?p ??tr? v? cu?c s?ng ??i th??ng, ?ng ph?i ??i m?t v?i bao nhiêu b?n b?, ngang trái.?ng kh?ng hòa h?p ???c v?i cái l?nh lùng c?a l?i s?ng th?c d?ng. Cu?c s?ngkh?ng còn ch? cho ?ng, ?ng tr? thành ng??i th?a, xa l? v?i chính nh?ng ng??i th?ntrong gia ?ình. M?t kh?i c? ??n kh?ng l? ?è n?ng lên t?m h?n v? t??ng c?a m?tth?i l?a ??n. ?ng khóc khi ch?ng ki?n các rau thai nhi trong n?i cám “?Kh?nn?n, tao kh?ng c?n s? giàu có này”. ?ng lu?ng cu?ng kh? s? trong m?t ?ámc??i ngo?i ? l? l?ng 惫à dung t?c. ?ng ngán ng?m tr??c vi?c ??a con d?u ngo?itình. ?ng nh?n ra m?t s? th?t cay ??ng r?ng “ ?àn ?ng th?ng nào có t?m thình?c… t?m càng l?n càng nh?c”. S? c? ??n, l?c l?ng c?a ?ng Thu?n xu?t phát t?s? m?u thu?n c?a l? t??ng cao ??p m?t th?i 惫à s? th?t tr?n tr?i c?a m?t th?ikhác. M?t ng??i nh? ?ng, t?ng ???c ??t trong “b?u kh?ng khí v? trùng” c?a th?itr??c ch?c ch?n kh?ng ?? s?c ?? kháng ?? ??i ch?i v?i s? th?t c?a th?i này.

Truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p có cái c? ??n c?a nh?ng con ng??i m?i mê ?i tìm?i?u thi?n, ?i tìm cái cao ??p c?a cu?c ??i. ?i?u thi?n ? ??u? Cái ??p ? ph??ngnào? Sao mong manh xa v?i v?y? Th? gi?i “kh?ng có vua” 惫à “bi?n kh?ng có th?yth?n”. Con ng??i l?i chìm 惫ào bi k?ch c? ??n. Ch??ng trong “ Con gái th?y th?n”su?t ??i b? ám ?nh b?i huy?n tho?i v? m? C? - ki?u nh?n v?t th??ng c?u nh?n ??th? nh? ??c M? trong Thiên Chúa giáo hay Ph?t Bà Quan ?m trong Ph?t giáo. Nh?ngtrên hành trình ?i ra bi?n, anh ch? th?y “nh?ng ng? nh?n gi?i tính 惫à thói ??o??c gi? gi?t ch?t v? di?m l? trên các khu?n m?t thi?u n?” ?? r?i nh?n ra r?ngthiên th?n ch? là trò ph?a, th??ng ?? ?? ch?t ? tr?n gian. Nh?n v?t chính trong“ Ch?y ?i s?ng ?i” ng?y th? ?i tìm huy?n tho?i v? con tr?u ?en nh?ng ch? ch?ngki?n ???c s? l?nh lùng 惫à tàn nh?n. “Hành trình tìm ?i?u thi?n l?ng l? 惫à c???n nh? con d? tràng xe cát”[7]. Con ???ng ??n v?i cái ??pquá gian nan. Con ng??i m?i ?i ?? r?i m?i m?i b? v?, l?c l?ng: “Tr??c m?t t?i dòng s?ng ?ang thao thi?tch?y. S?ng ch?y ra bi?n. Bi?n r?ng v? cùng. T?i ch?a bi?t bi?n mà t?i ?? s?ngn?a cu?c ??i r?i ??y… T?i ??ng lên ?i v? nhà. Ngày mai t?i ?i ra bi?n. Ngoàibi?n kh?ng có th?y th?n”( “Con gái th?y th?n”)

3. V? ??p t?m h?n ng??i – nh?n v?t n? 惫à nh?n v?t thi?u n?ng

Nhìn th?ng 惫ào s? th?t, vi?t v? “cái h?m nay ng?n ngang b? b?n, màu ?? v?i màu?en ??y r?y nh?ng bi?n ??ng b?t ng?”[8], truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?pphát hi?n ra r?t nhi?u nh?ng con ng??i b?n th?u, ti ti?n trong m?t m?nh ??t c?nng?t ng?t, tù ??ng. Th? gi?i mà ?ng d?ng lên là m?t th? gi?i “l?m ng??inhi?u ma”[9], “?ma qu? n?m ngaytrong lòng ng??i”?[10]. Nói nh? m?t nh?n v?t trong“Ch?y ?i s?ng ?i”: “Con ng??i ta t?m t?il?m. Con ng??i v? t?m nhi?u nh? b?i b?m trên ???ng”.

Tuy nhiên c?n th?y r?ng, truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p kh?ng ph?i ch? có cái ác,cái x?u, cái ti ti?n. B?c tranh nh?n th? trong tác ph?m c?a ?ng kh?ng ch? toànmàu ?en. Nhà v?n còn phát hi?n ra nh?ng nh?n cách r?t ??p, nh?ng t?m h?n thánhthi?n 惫à sáng trong nh? su?i t? ngu?n. “ Trong b?c màn t?i, ?ng nhìn th?y 惫àch?m chút cho nh?ng m?m thi?n nh? bé, nh?ng ??m l?a kì di?u c?a thiên l??ng,nh?ng th? ?ng tin r?ng s? có ?? s?c m?nh c?n thi?t ?? ???ng ??u v?i bóng t?i?ang ng? tr? trên th? gi?i, c?i t?o 惫à làm trong sáng cu?c s?ng con ng??i”[11]

V? ??p c?a thiên l??ng con ng??i trong truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p h?u nh? t?ptrung ? hai ki?u ng??i: nh?n v?t thi?u n?ng 惫à nh?n v?t n?. Ng??i thi?u n?ng làng??i kh?ng bình th??ng, khuy?t t?t v? th? ch?t hay h?n ch? v? trí tu?. Thói??i x?a nay v?n nhìn ki?u ng??i này b?ng c?p m?t ho?c th??ng h?i ho?c khinhkhi. Nguy?n Huy Thi?p thì khác, ??i v?i b?n “d?t nát có h?c” hay “b?n Nho gi?t?p t?ng v?n ch??ng” ?ng t? ra coi th??ng nh?ng l?i dành cho nh?ng ng??i kh?ngmay này m?t s? c?m th?ng v? h?n. Quan tr?ng h?n, ?ng nhìn th?y ? h? v? ??p sángng?i c?a nh?n cách con ng??i. C? Lài trong “T??ng v? h?u” dù gàn d?, ng? ngh?chnh?ng tình c?m ??i v?i m?i ng??i, hành ??ng trong cu?c s?ng l?i h?t s?c trongsáng 惫à ch?n th?c. Trong th? gi?i “ Kh?ng có vua” c?a gia ?ình l?o Ki?n, gi?alúc m?i giá tr? b? l?t nhào, m?i t?n ti s?p ??, ng??i ta nhìn th?y ? bé T?n –??a tr? thi?u n?ng m?t t?m h?n thánh thi?n. Ch? có T?n là ??i x? v?i Sinh b?nglòng t?t v? b? b?n 惫à c?ng ch? có nó là kh?ng ch?u ???c b?n, lúc nào c?ng lausàn hay là lau ?i cái b?c ác c?a th? gian.

D??ng nh? trong tác ph?m c?a mình, Nguy?n Huy Thi?p dành tình c?m ??c bi?t chonh?ng nh?n v?t n?. Tr? nh?n v?t Th?y trong “T??ng v? h?u” còn l?i ph?n l?nnh?ng nh?n v?t n? khác ??u nh?n h?u 惫à cao th??ng. Nhà phê bình Hoàng Ng?c Hi?ng?i ?ó “nguyên t?c tính n? ho?c thiên tính n?”. Ch? Th?m trong “ Ch?y ?i s?ng?i” c?u kh?ng bi?t bao nhiêu ng??i ch?t ?u?i, khi nghe chú bé trách b?n ?ánh cá ?êm ??c ác, ch? nói v?i em: “??ng trách h?th?… Có ai th??ng h? ??u”. ?ó là t?m lòng bao dung s?n sàng m? ra th?ng c?mv?i m?i ng??i, k? c? k? ác. ??c “ Kh?ng có vua” ai kh?ng ngán ng?m cho cái b?r?c, ?en t?i c?a gia ?ình l?o Ki?n. Nh?ng m?t phút nào ?ó , h?y l?ng lòng l?i?? nghe Sinh nói: “ Kh? ch?. Nh?c l?m. V?a ?au ??n v?a chua xót nh?ng th??ngl?m”. Ba ch? “nh?ng th??ng l?m” th?i 惫ào m?nh ??t c?n c?i nhà l?o Ki?nlàn gió mát r??i c?a s? yêu th??ng.

Có th? nói, nh?ng t?m lòng cao th??ng, nh?ng nh?n cách cao ??ptrong truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p m? ra ni?m tin m?nh li?t r?ng cu?c ??i d?ucòn nhi?u ??ng cay ngang trái nh?ng có th? c?i t?o ???c. Con ???ng mà chúng ta?i trong t??ng lai ch?c ch?n s? là con ???ng sáng. Kh?ng ph?i ng?u nhiên mà nhàv?n ?? cho m?t nh?n v?t c?a mình nói r?ng: “?Ngh?a tình l?i chu?c ngh?atình. V? s? v?i t?o hóa, trung th?c ??n ?áy, dù có s?ng gi?a bùn, ch?ng s?kh?ng x?ng là ng??i”?( “Nh?ng ng??i th? x?”)..

4. Nh?n v?t l??ng di?n – s? ph?c t?p bên trong con ng??i

Trên kia ?? nói, truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p d?ng lên m?t c?ing??i ?a d?ng, có ng??i t?t k? x?u, có ng??i cao th??ng k? ?ê hèn. L?i có k?su?t ??i mang trong mình n?i c? ??c kh?ng khi?p. Tuy nhiên b?n th?n m?i conng??i kh?ng h? ??n gi?n m?t chi?u mà s?u kín, r?i r?m, nhi?u chi?u kích. MilanKundra nói: “ Con ng??i là hi?n minh c?a l??ng l?”. Bên trong m?i b?n th? nh?nhoi ?y bao gi? c?ng t?n t?i hai m?t ??i l?p: ??p - x?u, thi?n – ác, cao c? -th?p hèn, trong sáng – t?m t?i, h?nh phúc – kh? ?au… Con ng??i có lúc là th?nthánh song c?ng có lúc là qu? d?. Ai dám b?o m?t ng??i l??ng thi?n kh?ng có lúcsuy ngh? ?ê ti?n? Ai dám b?o m?t ng??i ??c ác l?i kh?ng có lúc l?p lánh trongt?m h?n ánh sáng c?a thiên l??ng. Cho nên “?kh?ng nên ch? ??n gi?n ph?nlo?i con ng??i theo hai khu v?c r?ch ròi: t?t 惫à x?u”[12]. Ki?u nh?n v?t ?an xen gi?a tr?ng惫à ?en, th?t 惫à gi? ?y v?n h?c g?i là nh?n v?t l??ng di?n..

Nguy?n Huy Thi?p t? ra là ng??i r?t thành c?ng trong vi?c x?y d?ng con ng??il??ng di?n. ?ng len l?i 惫ào nh?ng n?o s?u kín nh?t trong n?i t?m nh?n v?t, nhìnth?y nh?ng bi?u hi?n dù nh? nh?t lóe lên trong t?m h?n h?. ?ng B?ng trong “T??ng v? h?u” l? m?ng, táo t?n là v?y mà b?t khóc vì ???c g?i là ng??i: “ Th? là ch? th??ng em nh?t. C? làng c? h? g?iem là ?? chó. V? em g?i em là ?? ??u. Th?ng Tu?n g?i em là ?? kh?n n?n. Ch? cóch? g?i em là ng??i”. L?o Ki?n trong “ Kh?ng có vua” ??n m?t ??n ch?ng nàokhi rình xem con d?u t?m, nh?ng khi l?o ?ánh bài ng?a “ Tao ch?ng c?n. ?àn ?ng ch?ng nên x?u h? vì con bu?i” thì ta hoàntoàn có th? th?ng c?m 惫à th?y l?o ?áng th??ng h?n ?áng ghét. Nh?n v?t B??ngtrong “Nh?ng ng??i th? x?” ?iêu trá, th? ?o?n ?úng nh? l?i mai m?a d?n gian “kéo c?a l?a x?”. h?n hi?p d?m con gái l?o Thuy?t, b? Ng?c phát hi?n l?i tr?tr?n m? m?m tri?t lu?n: “ Mày ch?ng hi?u gì. Ai l?i ?i tính tu?i b??m bao gi?”.V?y mà có lúc chính h?n l?i nói nh?ng c?u ??y nh?n tính: “ Bà ch? kh?ng coi chúng em là súc v?t! Chúng em ph?n hèn c?a c?i ch?ngcó. Chúng em m?c n? ngh?a tình thì kh?n n?n l?m”.

.
Ngòi bút Nguy?n Huy Thi?p kh?ng d?ng l?i ? ?ó. ?ng nhìn các danh nh?n l?ch s?mà x?a nay v?n h?c ??a lên b? ?? th?, ?? x?ng t?ng ? khía c?nh ??i t? phàm t?c.Trong chùm truy?n “ l?ch s? gi?”[13]g?m: Ki?m s?c, Vàng l?a, Ph?mti?t, ng??i ta nhìn th?y vua Quang Trung, ng??i anh hùng áo v?i c? ?ào c?ng cólúc có nh?ng c?m xúc r?t ng??i tr??c s?c ??p c?a c? Vinh Hoa: “?Nhà vuath?y Vinh Hoa, th?t nhiên rùng mình, hoa m?t, ?ánh r?i c?c r??u qu? c?m tay ”( Ph?m ti?t). Nhà v?n ?? ?? cho vua Gia Long b?c l? m?t c?m xúc r?t th?t:“?S? m?nh ?? v??ng th?t là s? m?nh kh?n n?n, ch? ???c quy?n cao c?,kh?ng ???c quy?n ?ê ti?n” ( Ph?m ti?t). Cách vi?t, cách nhìn c?a Nguy?n HuyThi?p có lúc ch?u s? phê phán gay g?t t? d? lu?n. Nh?ng ph?i nh?n th?y r?ng,x?y d?ng thành c?ng ki?u ng??i l??ng di?n, Nguy?n Huy Thi?p ?? ch?m ???c ??nch? trung th?c nh?t trong b?n ch?t con ng??i. ?? khám phá ???c con ng??i ?chi?u s?u nh?n b?n nh?t.

Cho ??n t?n h?m nay, cu?c tranh lu?n v? Nguy?n Huy Thi?p v?nch?a k?t thúc. Có ng??i ca ng?i ?ng nh? m?t nhà v?n ??i tài, ?? ngh? t?ng gi?iN?ben cho ?ng. Nh?ng c?ng có ng??i ?òi b? tù ?ng vì ?? b?i nh?a cu?c s?ng, “ h?b? th?n t??ng”. Thái ?? phê phán ??i v?i Nguy?n Huy Thi?p kh?ng có gì khó hi?u.?ó là do “l?i vi?t ?a ?m ??ng ph?i l?i ??c thánh th?”[14]. M?c cho ng??i ??i khen haychê, ca ng?i hay nguy?n r?a, Nguy?n Huy Thi?p v?n t?a sáng trên v?n ?àn Vi?tNam nh? m?t tên tu?i l?n, nh? m?t nhà v?n có ch?n tài. ?i?u ?áng qu? ? Nguy?nHuy Thi?p là lòng d?ng c?m. D?ng c?m nhìn 惫ào s? th?t ?? trình bày hi?n th?c?úng theo nh?ng gì mình th?y, nh?ng gì mình ngh?. Tác ph?m c?a ?ng ?? d?y chúngta r?ng “Cu?c s?ng nh? m?t dòng s?ng, có c? s? trong veo tinh khi?t ??n ng?ngàng c?a n??c, có c? rác r??i ?ang tr?i”. T? ?ó “?ng giúp chúng ta hi?uh?n v? n??c, v? rác b?ng m?t cái nhìn t?nh táo 惫à s?u s?c. T? ?ó ?ng th?c t?nhm?t khao khát, b? rác ?i ta s? g?p s? trong tr?o c?a dòng s?ng”[15]. Nh?ng tr?n tr? c?a nhà v?nv? con ng??i, nh?ng suy t? c?a ?ng v? thi?n 惫à ác, sáng 惫à t?i, cao th??ng 惫àth?p hèn, ng??i 惫à qu?… bên trong con ng??i khi?n chúng ta có th? k?t lu?n r?ngNguy?n Huy Thi?p ?? vi?t ???c nh?ng áng v?n “?gi?n d? 惫à trung th?c v?con ng??i”摆16闭.

T?I LI?U THAM KH?O

1. ??ng Anh ?ào. Tài n?ng 惫à ng??i th??ng th?c. NXB H?i nhà v?n, Hà N?i, 1994

2. ??ng Anh ?ào. Bi?n kh?ng có th?y th?n. Báo V?n ngh?, s? 35 –36,20/8/1988.

3. Nguy?n ??ng ?i?p. Cu?n theo chi?u v?n Nguy?n Huy Thi?p. T?pchí V?n h?c ngày 18/5/2009.

4. T.N. Filimonova. Th? trong v?n Nguy?n Huy Thi?p. Ng?n Xuyênd?ch.

5. Nguy?n V?n Long. V?n h?c Vi?t Nam trong th?i ??i m?i. NXBGD,Hà N?i, 2001

6. Ph?m Xu?n Nguyên ( s?u t?m 惫à bi?n so?n). ?i tìm Nguy?n HuyThi?p. NXB V?n Hóa Th?ng Tin, Hà N?i, 2001.

7. V?n T?m. ??c Nguy?n Huy Thi?p. Báo V?n ngh?, s? 48,26/11/1988

8. Nguy?n Huy Thi?p. T?p truy?n ng?n. NXB H?i nhà v?n, Hà N?i,2005.

9. Nguy?n Th? H?i V?n. Nh?ng ??i m?i c?a v?n h?c Vi?t Nam saun?m 1975. ?H Quy Nh?n, 2006.

10. Nhi?u tác gi?. Nguy?n Huy Thi?p tác ph?m 惫à d? lu?n. NXBTr?,1989

Chú thích

[1]Nguy?n Th? H?i V?n. Nh?ng ??im?i c?a v?n h?c Vi?t Nam sau n?m 1975. ?H Quy Nh?n, 2006.
[2]?T?a bài vi?t c?a GS ?? ??c Hi?u

[3]Ch? dùng c?a Nguy?n Huy Thi?p.

[4]?Hoàng Ng?c Hi?n. T?ikh?ng chúc b?n thu?n bu?m xu?i gió. Hà N?i, tháng 9 n?m 1987

[5]Nguy?n Thanh S?n. Truy?n ng?nNguy?n Huy Thi?p. Hà N?i, 27/6/1995.

[6]?Ch? dùng c?a E.Hemingway.

[7]?Nguy?n Thanh S?n. Truy?nng?n Nguy?n Huy Thi?p. Hà N?i, 27/6/1995.

[8]?Phát bi?u c?a nhà v?nNguy?n Kh?i

[9]?Ch? dùng c?a nhà v?nNguy?n Kh?c Tr??ng

[10]?Ch? dùng c?a J.P.Satre

[11]?Nguy?n Thanh S?n. Truy?nng?n Nguy?n Huy Thi?p. Hà N?i, 27/6/1995.

[12]Nguy?n Th? H?i V?n. Nh?ng ??im?i c?a v?n h?c Vi?t Nam sau n?m 1975. ?H Quy Nh?n, 2006.

[13]Ch? dùng c?a GS ??ng Anh ?ào

[14]Nh?n xét c?a GS ??ng Anh ?ào

[15]?Nguy?n ??ng ?i?p. Cu?ntheo chi?u v?n Nguy?n Huy Thi?p. T?p chí V?n h?c ngày 18/5/2009

[16]?Ch? dùng c?a E.Hemingway.

Like • 0 comments • flag

Published on March 29, 2025 07:27

March 7, 2025

Ch?n Dung Nguy?n Huy Thi?p, nh?ng v?t th??ng b?ng cháy - bài trên báo Le Monde (2005) Nguy?n Qu?c Tr? d?ch,

?Ngu?n:?

Theo s? ch? d?n c?a ti?ns? Mai Anh Tu?n trong m?t bài vi?t tr??c, t?i tìm th?y tài li?u này xin chia s?cùng các b?n.

------------------------

Nhà v?n, h?a s?, giáo viên s?, nhà làm g?m, ch? ti?m ?n: t?t c? nh?ng cu?c ??inh? th? ?ó, c?a NHT, t?o nên m?t ti?ng thét, m?t ph?n ??i b?ng cháy, ??i v?inh?ng cu?c chi?n mà x? s? c?a ?ng, Vi?t Nam, ph?i ch?u ??ng.

?ng sinh ra gi?a cu?c chi?n ??ng D??ng: “T?i sinh ra ch? 惫ài ngày là m? t?iph?i b? t?i 惫ào m?t cái gùi, 惫à ??u trên l?ng bà, ?? tr?n ch?y bom ??n c?ang??i Pháp.” ?ng có b?ng tú tài trong cu?c chi?n Vi?t Nam.

Sau nh?ng n?m tranh ch?p này, x? h?i Vi?t Nam ti?p t?c t? x?u xé. B?y gi?, theoNHT, nó làm b?i ho?i tu?i tr? c?a chính nó, b? xi?t c? do thi?u v?ng vi?nt??ng, n?u có ch?ng, thì ?ó là c? t?i [l?m ti?n l?m b?c] ho?c mánh mung. M?tth? h? lao 惫ào ma túy; ?ánh qu?, th?t máu, th?t b?o; 惫à bu?n l?u.

Cu?c tranh ch?p ?m ? gi?a ?ám tr? h? h?ng 惫à b? m?, nh?ng con ng??i o?n ng??ivì m?u sinh, là n?i dung cu?n ti?u thuy?t ??u tay c?a Thi?p, Tu?i Hai M??i YêuD?u, [A nos vingt ans, nhà xb Aube, d?ch gi? Sean James Rose, 222 trang, 18,88euros]. “T?i là Khuê. N?m nay t?i 20 tu?i.T?i mu?n nói v?i các ng??i r?ng ch?ngai hi?u cóc kh? gì. Ví d? nh? gia ?ình t?i. T?i có b? m? 惫à m?t th?ng anh traingu h?t ch? nói.”

C?u con trai, ng??i k? chuy?n b?t ??u c?u chuy?n k? c?a c?u ta nh? th? ?ó, b?ngcách kh?c nh? ra c?n c?m gi?n, s? n?i lo?n c?a c?u, b?ng m?t ng?n ng? c?c c?n,nh? có ?i?n ? trong ?ó. C?u ghét ?ám ??i bi?u qu?c h?i c?a x? s? c?a c?u, “m?t?ám ??n ??n x?ng mùi h?i th?i”. C?u làm quen Zip Fashion, m?t ti?m bán qu?n áoc? nh?ng có giá t?i ch?, v?i “nh?ng b? ?? có tên là Sida, ki?u ?n v?n 惫ào giai?o?n h?p h?i” (1). C?u kính n? m?t c? b?n gái v?n r?t rành v? Web. “C? có m?t??a ch? email riêng, kh?ng ph?i th? ??a ch? @ yahoo, t? nghèo l?m, nh?ng ??ycho kh?ng!” Nói ng?n g?n, liên minh gi?a giáo ?i?u x? h?i ch? ngh?a 惫à kinh t?th? tr??ng làm c?u t?m ??n bu?n n?n.

?n d? v? hoàn c?nh x? s?, cu?c chi?n, une guerre, mà nh?n v?t chính lao 惫ào,cu?i cùng d?n t?i suy s?p, t?i ma tu?, t?i nh?ng ?o t??ng ?? m?t, ??y c?ng làcu?c “n?i chi?n”, un combat intime, c?a tác gi?. “T?i vi?t cu?n ti?u thuy?t này?? k? c?u chuy?n th?c c?a ??a con trai th? c?a t?i, ?? có th?i gian, b? v??ng惫ào b?ch phi?n. Hoàn c?nh này, thì c?ng là t?m th??ng, ? ?ám h?c sinh, sinhviên. H? b?i gi?a hai dòng n??c, 惫à kh?ng th? n?m b?t ???c nh?ng thay ??i c?ax? h?i”.

Nh?ng chính th? h? c?a ?ng, th? h? ?? s?ng sót nh?ng cu?c chi?n ch?ng ch? ??th?c d?n 惫à ch? ngh?a toàn tr?, c?ng th?y khó mà ngoi lên ???c. Chính là nh?chuy?n vi?t mà Thi?p tìm ra l?i thoát. Nh?ng b?n v?n ??u tay c?a ?ng kh?i s?惫ào nh?ng n?m gi?a th?p niên 1980. Tr??c ?ó, t?t nghi?p m?n s?, còn tr?, ?ng???c b? nhi?m làm giáo viên t?i m?t tr??ng nhà binh, ?n khu?t gi?a m?t vùngcách Hà N?i 400 c?y s? v? phiá b?c, th?i gian t? 1970 t?i 1980. “Vào gi?a tu?ihai m??i 惫à ba m??i c?a cu?c ??i c?a mình, t?i s?ng m?t cu?c s?ng ?n d?t. T?ich?ng có m?t liên l?c nào v?i th? gi?i bên ngoài.” C?ng vi?c, ? n?i ch?n khu?tchìm nh? th?, thì th?t là b?c b?o. H?nh phúc thay, m?t th? vi?n th?t ??y ??,bien fournie, ?? ?em ??n cho ?ng, c?i m?. Trong, có ph?n c?a th? vi?n.

R?ng, b?t ngàn, nhìn ??u c?ng th?y r?ng. ?ng v? r?ng ??n c?y, l?y c?i, ?em v??un n?u, s??i ?m. Nh?ng h?n th? n?a, nh? r?ng ?ng khám phá ra s?c m?nh c?athiên nhiên, ?i?u này ánh men lên trong t?t c? tác ph?m c?a ?ng.

Vào n?m 1980, ?ng tr? l?i Hà N?i. “Nh? t?t c? m?i ng??i, t?i ph?i xoay s? ??th? ngh?, ?? s?ng.” Trong m??i n?m, ?ng gi?ng d?y, làm 惫à bán ?? g?m, ?i ??y,?i ?ó, th?m các mi?n ??t n??c. “T?i nhìn th?y nhi?u, quan sát nhi?u, t?i ?o??c, c?ng ??ng n?i ?au, s? kh?n cùng. ??ng 惫ào cái th?c, t?i th?y t?t c? nh?ngtrang sách chính th?c mà t?i ??c tr??c ?ó, bay t?i t?. T?i b?t ??u vi?t v? x?h?i này, cái x? h?i ?óng ch?t, kín mít, kh?ng kh?ng gian, kh?ng c?a m?, kh?ngl?i thoát.”

Khi ??ng C?ng S?n ??a ra ngh? quy?t ??i m?i, 惫ào n?m 1986, nhà v?n b?t ??u choin nh?ng tác ph?m c?a mình. T?p truy?n ng?n ??u tay c?a ?ng, T??ng V? H?u [b?nti?ng Pháp Un géneral à la retraite, nhà xb L’Aube-Poche], v?a ra m?t là ?????c s?t s?ng ?ón nh?n, 惫à là m?t thành c?ng ??i v?i c?ng chúng.

V? phía chính quy?n, ng?òi ta coi ?ng là m?t tay “ly khai”. Trong nh?ng n?m1990, s? m? c?a v? kinh t? nh? gi?m ch?n t?i ch?, nh?ng nhà ??u t? t? nh?nngo?i qu?c rút ra. ?? qua c?n kh?ng ho?ng, Thi?p m? m?t quán ?n.
??i v?i m?t tác gi? mu?n c?m mình 惫ào trong th?c t?i x? h?i, quán ?n ?úng làm?t cái m?, c?a nh?ng c?u chuy?n. Li?n t?c kh?c, khách ùa t?i, kh?ng ch? vì l?in?u n??ng ??a ph??ng, “nh?ng th?c ??n gia ?ình”, gi?n d? là v?y, nh?ng mà cònlà ?? t?m s? v?i ch? quán, v? nh?ng ?u lo, nh?ng tr?c tr? trong cu?c s?ng 惫à hyv?ng ? nhà v?n, m?t k? s?, m?t l?i khuyên.

“? Vi?t Nam, có nh?ng quán ?n ng??i ta t?i ?? tìm gái ?i theo. ? ??y, ng??i tat?i, là ?? c?n k? Thi?p”, ?ng ch?m bi?m.

B?y gi?, nhà v?n b? m?y cái lò n?u n??ng r?i. B?n d?ch nh?ng tác ph?m c?a ?ngra nhi?u ng?n ng? (ti?ng Pháp, Nga, ??c, Nam D??ng, Thu? S?, Trung Qu?c,Thái…), ?? cho phép ?ng dành h?t th?i gi? cho vi?c vi?t - nh?ng truy?n ng?n,ti?u thuy?t, k?ch, 惫à ti?u lu?n v?n h?c.

V?i ki?m duy?t, ?ng t?ng t?ng. “T?i là h?i viên c?a H?i Nhà V?n. T?i ??u ph?ilà m?t tác gi? b? c?n [prohibé]. Nh?ng tác ph?m c?a t?i kh?ng b? c?m[interdit], li?n t?c kh?c Nh?ng nh?ng nhà xu?t b?n, thì t?t c? ??u là c?a nhàn??c, ??i khi t?i ph?i ch?i cái trò cho sách xu?t b?n ? n??c ngoài, nh? ??t nhàn??c 惫ào m?t chuy?n ?? r?i, khi?n h? ph?i quy?t ??nh làm gi?ng nh? th?, n?ukh?ng mu?n b? m?t m?t. Th?nh tho?ng, h? ?? ngh? t?i b? m?t ?o?n vì nh?ng l? dochính tr?.” Ba cu?n phim, chuy?n th? t? nh?ng truy?n ng?n ???c nhi?u ng??i bi?tc?a ?ng, ?? ???c r?t nhi?u ng??i coi ? Vi?t Nam, nh?t là phim Th??ng Nh? ??ngQuê, c?a nhà ??o di?n ??ng Nh?t Minh. Phim này, gi?i phê bình ? Pháp r?t khenng?i.

Tu?i Hai M??i Yêu D?u, vi?t n?m 2003, ?? kh?ng ???c xu?t b?n ? Vi?t Nam. Và ch?có ? trên l??i toàn c?u. ??y là m?t m?u m?o ???c nh?ng nhà v?n [? trong n??c]s? d?ng. Nh?ng ng??i khác s? d?ng nh?ng bút hi?u khác ?i, hay là tu?n 惫ào trongnh?ng cu?n ?? ???c ki?m duy?t 惫à ?? xu?t b?n, nh?ng cái m?i vi?t, trong l?n táixu?t b?n.
Tám k?ch b?n c?a Nguy?n Huy Thi?p ch?ng ???c in mà c?ng ch?ng ???c dàn d?ng, ???em ra trình di?n. “Ch? nh?ng h?c sinh, sinh viên ngành k?ch ngh? là ch?ichúng, trong khi h?c, ?? nghiên c?u, 惫à ?? tìm ra nh?ng cách vi?t ???ng ??i”.(2)

Cu?n ti?u thuy?t th? nhì c?a ?ng, ch?a ???c in ? Pháp, là d?a 惫ào m?t c?uchuy?n th?c, v? m?t ?ng th? tr??ng, sau khi bi?n th? 65 ngàn ?? la, ?? “tr?ti?n mua trinh ti?t c?a m?t em bé gái m??i ba tu?i”, ?? b? b?t ??a ra tòa 惫à b?k?t án. "T?i th?t mu?n in nó ? Vi?t Nam, nh?ng làm v?y, là ph?i ph?a ram?t cái tên d?m", ?ng nói.

--
(1) Zip Fashion là m?t ti?m qu?n áo c? mà d?n Hà N?i v?n g?i là hàng Sida. ? ?ó treo ??y nh?ng b? ??m, áo ph?ng 惫à áo s?mi ???c l?y ra t? nh?ng thùng qu?n áo c? g?i t? ??ng ?u v?.

[Tu?i Hai M??i Yêu D?u, ch??ng 14]

(2) B?y v? k?ch c?a NHT ?? ???c xu?t b?n ? h?i ngo?i, nhà xb Th?i M?i, doNguy?n Ti?n V?n ch? tr??ng, d??i nhan ??: Hoa Sen N? Trong Ngày 29 Tháng T?.

Like • 0 comments • flag

Published on March 07, 2025 07:27

February 28, 2025

. Nguy?n Huy Thi?p (2002), “? Vi?t Nam tháp rùa v?n nh? c?”.

?Tên ??y ?? c?a v?n b?n:

Nguy?n Huy Thi?p (2002), “? Vi?t Nam tháp rùa v?n nh? c?”, trò chuy?n v?n ch??ng v?i Jean Lacouture t?i Paris (Pháp), Kim Lefèvre chuy?n ng?. B?n ?i?n t? do Thu?n th?c hi?n.?

?Ngu?n:

------------

Trong chuy?n ?i th?m 惫à làm vi?c t?i Pháp do nhà xu?t b?n Editions de l?Aube t? ch?c 惫ào mùa xu?n n?m nay, nhà v?n Nguy?n Huy Thi?p ?? g?p g? c?ng chúng v?n h?c t?i hi?u sách Phénix, Paris, ngày 10 tháng 4 n?m 2002. Ng??i d?n ch??ng trình là ?ng Jean Lacouture, ng??i phiên d?ch là bà Kim Lefèvre. Sau ??y là b?n ghi l?i t? b?ng vidéo quay bu?i g?p g? ?ó, do Thu?n (Paris) g?i cho Talawas. ??u ?? do Talawas ??t.

Jean Lacouture: Ngày nay, b?ng cách nào m?t nhà v?n ng??i Vi?t có th? r?i kh?i Vi?t Nam ?? ??n m?t n??c khác? ??u là nh?ng thu?n l?i 惫à khó kh?n so v?i nh?ng n?m tr??c? ??y có th? là m?t c?u h?i h?i t?m th??ng nh?ng ch?c ch?n nó có ích cho nh?ng ng??i c?m bút ? Vi?t Nam.

Nguy?n Huy Thi?p: Tr??c h?t t?i xin g?i l?i chào ??n t?t c? các quí v? 惫à các b?n ??c yêu quí c?a t?i. ??y là l?n th? hai t?i ??n Paris 惫à ??y c?ng là m?t ?i?u may m?n cho s? ph?n c?a t?i. Hình nh? là hình ?nh Vi?t Nam trong m?t các b?n Pháp ... t?i th?y ... các b?n Pháp ch?a n?m ???c tình hình Vi?t Nam nh?ng ngày này. Vi?t Nam ?? thay ??i r?t nhi?u. Vi?c các nhà v?n Vi?t Nam ?i ra n??c ngoài ?? là m?t vi?c t? nhiên, có nhi?u d? dàng, kh?ng còn g?p các tr? ng?i nh? tr??c n?a. T?i kh?ng bi?t ai ?? nói, t? do c?a v?n ngh? s? nh? th??c ?o c?a m?t n?n d?n ch?. Xét v? m?t khía c?nh nào ?ó thì vi?c t?i có m?t ? Paris c?ng nh? vi?c các v?n ngh? s? khác ?i ra th? gi?i là m?t d?u hi?u c?a s? c?i m? d?n ch? ? Vi?t Nam.

Jean Lacouture: Trong chuy?n ?i ??c cách ??y hai n?m ?ng có sang c? Pháp, chuy?n ?i này có ???c nhà c?m quy?n Vi?t Nam cho phép kh?ng, hay ?ng t? ??ng sang?

Nguy?n Huy Thi?p: Cách ??y hai n?m t?i có làm m?t chuy?n ?i ??c. T?i ??c t?i c?ng mua vé tàu sang Paris. Tr??c khi ?i kh?i Vi?t Nam t?i c?ng, nói theo ki?u Vi?t Nam, báo cáo v?i chính quy?n 惫à sau ?ó c?ng ?? tr? v? m?t cách bình th??ng, t?t ??p. Nh?ng th?c ra chuy?n ?i Pháp cách ??y hai n?m là m?t chuy?n ?i kh?ng chính th?c, còn chuy?n ?i này là m?t chuy?n ?i chính th?c ???c Trung t?m V?n hoá 惫à H?p tác c?a ??i s? quán Pháp ? Hà N?i 惫à nhà xu?t b?n?Editions de l'Aube?t? ch?c.

Jean Lacouture: Th? có ngh?a là ?ng kh?ng g?p gì r?c r?i v?i chính quy?n v? chuy?n ?i này? ?ng sang Pháp m?t cách c?ng khai?

Nguy?n Huy Thi?p: V?ng.

Jean Lacouture: ?ng ?? ?i Pháp hai l?n trong hai n?m. ?ng có th?y s? ti?n tri?n nào so v?i cách ??y hai n?m? ?ng có th?y s? m?i m? nào c?n quan sát? Có nhi?u s? khác nhau kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: Nhìn chung t?i kh?ng ?i nhi?u nên c?ng khó tr? l?i c?u h?i này. Nh?ng t?i c?m th?y n??c Pháp g?n g?i v?i Vi?t Nam h?n ph?n nào, ít nh?t là ? ??ng ?-r?. ? Hà N?i ng??i ta c?ng tiêu ???c ??ng ?-r?. L?n tr??c t?i ph?i ??i ??ng Ph?-r?ng ra ??-la m?i tiêu ???c ? Hà N?i, còn b?y gi? ti?n ?-r? kh?ng ph?i ??i n?a. Ng??i Vi?t Nam có c?u ng?n ng? "??ng ti?n li?n khúc ru?t". ??ng ti?n tr? thành th?n thi?t. ? nhà quê các bà gi? ti?n ? quanh b?ng.

Jean Lacouture: Ng??i ta có th? nói vi?c ki?m duy?t ? Vi?t Nam ?? gi?m b?t. Nhà v?n Vi?t Nam có th? vi?t d? dàng h?n?

Nguy?n Huy Thi?p: T?i ngh? là nhà v?n thì ? ??u vi?t c?ng khó kh?n.

Jean Lacouture: Nói chung ? Vi?t Nam chính sách ??i M?i v?n ti?p t?c trên tinh th?n t? do d?n ch? ch??

Nguy?n Huy Thi?p: Có ch?, có. T?i ngh? là Vi?t Nam ngày càng ??i m?i, nh?ng quá trình ??i m?i c?ng tr?i qua nh?ng giai ?o?n th?ng tr?m khác nhau. Nh?ng ph?i nói Vi?t Nam b?y gi? g?n g?i hòa nh?p v?i th? gi?i h?n, kh?ng b? quan to? c?ng nh? tr??c n?a.

Jean Lacouture: Quan h? c?a ?ng v?i chính quy?n có ?úng ??n kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: T?i kh?ng giao thi?p v?i chính ph?. T?i c?ng ch? là d?n ?en.

Jean Lacouture: Cách ??y hai n?m t?i có h?i ?ng là ng??i Vi?t Nam có ?òi h?i t? do nhi?u h?n kh?ng, 惫à ?ng ?? cho t?i m?t c?u tr? l?i ??y ng?c nhiên là "ng??i Vi?t Nam c?ng thích m?t hình th?c quy?n l?c nào ??y 惫à kh?ng ?òi h?i nhi?u t? do nh? các ?ng". ?ng v?n gi? nguyên ? ki?n c?, hay ??y ch? là m?t c?u tr? l?i mang tính chính tr? 惫à th?n tr?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: T? do là m?t khái ni?m m?i m?, kh?ng quen thu?c v?i ng??i Vi?t Nam. Ngay b?n th?n t?i là m?t nhà v?n, thú th?c t?i c?ng ch?a bao gi? ngh? nhi?u ??n khái ni?m t? do. R?t nhi?u ng??i Vi?t Nam ngh? ??n ch? mi?ng ?n 惫à áo ?m h?n là ch? t? do. T?i ngh? là trong cách sáng t?o t? ng? c?a con ng??i, bao gi? ng??i ta c?ng ngh? ??n hai ch? c?m no áo ?m sau ?ó ??n m?t lúc nào ??y ng??i ta m?i ngh? ??n ch? t? do. Hay d?n ch?.

Jean Lacouture: Nhìn t? nh?ng thành c?ng c?a ?ng, v?i t? cách là m?t nhà v?n l?n c?a Vi?t Nam, ?ng có c?m th?y mình là ng??i ??ng ??u m?t tr??ng phái v?n h?c kh?ng? ?ng có th?y ?nh h??ng c?a mình ??n các nhà v?n khác kh?ng? ?ng có nh?ng ng??i ??ng minh, nh?ng b?n ???ng trên con ???ng ?i tìm t? do d?n ch??

Nguy?n Huy Thi?p: ? Vi?t Nam ch? có m?t tr??ng phái v?n h?c, ?ó là v?n h?c x? h?i ch? ngh?a. T?i c?ng kh?ng dám nói là t?i có m?t tr??ng phái v?n h?c khác, nh?ng t?i c?ng th?y là nhi?u nhà v?n tr? c?ng vi?t theo l?i c?a t?i g?n ??y.

Jean Lacouture: T?i th?y trong tác ph?m g?n ??y c?a ?ng có chi?u h??ng chuy?n t? ch? ngh?a hi?n th?c sang h??ng t??ng t??ng, th?n tiên, t? do h?n 惫à mang nhi?u ch?t th? h?n.

Nguy?n Huy Thi?p: Trong v?n c?a t?i ch?ng có gì là th? m?ng. Bao gi? t?i c?ng ch? là m?t nhà v?n hi?n th?c dù có vi?t v? l?ch s? hay nh?ng chuy?n trên tr?i d??i bi?n thì t?i v?n là m?t nhà v?n hi?n th?c. Hi?n th?c thì c?ng có nhi?u cái. Có cái ?au kh?, c?ng có nên th? c?a nó, có th? trong tác ph?m c?a t?i nó c?ng có cái ?ó.

Jean Lacouture: Trong các tác ph?m tr??c c?a ?ng, ng??i ta th?y các nh?n v?t mang tính ch?t l?ch s? c?a d?n t?c Vi?t Nam, t??ng v? h?u ch?ng h?n, còn b?y gi? ?ng cho xu?t hi?n nh?ng ?ng vua, nh?ng tri?u ??i c?... ?ó có ph?i là m?t ? mu?n tách kh?i hi?n th?c hay ??n gi?n ch? là th??

Nguy?n Huy Thi?p: G?n ??y t?i quay tr? l?i v?i các ?? tài hi?n ??i 惫à nó c?ng có nhi?u n? c??i.

Jean Lacouture: ?ng có bao gi? b? chính quy?n 惫à d? lu?n lên án là ?? ??a ra m?t cái nhìn có tính ch?t xét l?i ??i v?i nh?ng ng??i anh hùng t?ng ???c l?ch s? t?n tr?ng, 惫à ng??c l?i, ?? ph?c h?i danh d? cho nh?ng ng??i khác, ch?ng h?n nh? Gia Long, t?ng b? ph?n ??i b?i nh?ng ng??i theo ch? ngh?a d?n t?c 惫à nh?ng nhà cách m?ng t? 50 n?m nay?

Nguy?n Huy Thi?p: Cách ??y 10 n?m t?i c?ng có vi?t m?t s? truy?n l?ch s? 惫à nó c?ng g?y ra nh?ng cu?c tranh lu?n v?n h?c khá s?i n?i trong vòng ba n?m. Có nhi?u ng??i tham gia cu?c tranh lu?n 惫à sau khi ?? ??c t?t c? nh?ng bài tranh lu?n ?y thì t?i c?m th?y ch?ng ai bi?t gì v? l?ch s? c?, vì b?n th?n nh?ng c?u chuy?n mà t?i vi?t ra thì c?ng là nh?ng sáng tác c?a t?i, nh?ng c?u chuy?n mà t?i b?a ??t th?i.

Jean Lacouture: ?ng ?? d?y h?c ? vùng các d?n t?c thi?u s?. Ph?i nói là t?i c?ng ?? ??n th?m các d?n t?c này trong vòng hai tu?n tháng 11 n?m ngoái. ?ng có ngh? là các d?n t?c thi?u s? ? mi?n B?c Vi?t Nam ngày nay tr? nên hoà nh?p h?n kh?ng? H? ít ??ng ngoài rìa Vi?t Nam h?n ngày x?a kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: Các d?n t?c thi?u s? cu?c s?ng có thay ??i h?n, nhi?u vùng ?? có ?i?n. Nh?ng n?i có ??i s?ng cao kh?ng th? hi?u ?u?c giá tr? c?a ?i?n 惫à n??c. ? nh?ng vùng l?c h?u thì ?i?n 惫à n??c s?ch th?c s? là m? ??c, là h?nh phúc ??i v?i nh?ng vùng h?o lánh ? Vi?t Nam.

Jean Lacouture: T?i có th? có ???c c?u tr? l?i mà t?i ch?a th?c n?m ???c kh?ng: có ph?i ? nh?ng làng này giáo d?c mi?n phí?

Nguy?n Huy Thi?p: Nhi?u n?i c?ng ph?i tr? ti?n.

Jean Lacouture: Vi?c t?ng bí th? ??ng c?ng s?n m?i là ng??i Thái có ph?i là m?t d?u hi?u r?ng ng??i thi?u s? ???c t?n tr?ng h?n, ?? hoà nh?p h?n kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: Xét v? m?t khía c?nh nào ??y, ??y c?ng là m?t hình ?nh t??ng tr?ng nào ??y.

Jean Lacouture: T? báo ?? xu?t b?n nh?ng tác ph?m ??u tiên c?a ?ng ?? b? c?m. B?y gi? nó ?? m? l?i ch?a?

Nguy?n Huy Thi?p: T? báo?V?n Ngh??thì nó v?n còn, ch? có ?ng t?ng biên t?p thì kh?ng còn là t?ng biên t?p c?a t? báo n?a. M?t ph?n vì ?ng ?y c?ng già r?i.

Jean Lacouture: ?ng ?y có ???c t? do kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: ?ng ?y ???c t? do, ? Vi?t Nam có c?u già r?i thì kh?ng m?c t?i gì n?a, t?c là già r?i thì có làm gì ?i n?a ng??i ta c?ng tha cho. ?ó c?ng là m?t t?p quán c?a n?ng th?n Vi?t Nam, ng??i ta kh?ng xét ?oán, kh?ng ch?p nh?ng ng??i già. T?i c?ng già r?i.

Jean Lacouture: ? ??y kh?ng nh? th?, nh?ng có th? v? sau c?ng nh? th?. T?i mu?n h?i ?ng, trong các nhà v?n Pháp hi?n ??i ?ng có tìm th?y nh?ng k? thu?t có ích, nh?ng m?u hay c?m h?ng cho b?n th?n?

Nguy?n Huy Thi?p: Vi?c gi?i thi?u các nhà v?n hi?n ??i th? gi?i ? Vi?t Nam r?t h?n ch? vì m?c vi?c d?ch thu?t. C?ng tác d?ch thu?t ? Vi?t Nam t?i c?m th?y r?t h?n ch?, h?u nh? các tác gi? n?i ti?ng ít ???c gi?i thi?u ? Vi?t Nam.

Jean Lacouture: Trong tác ph?m c?a ?ng có ?nh h??ng n??c ngoài nào: ch?u ?u, Trung Hoa, Nga, Gorki ch?ng h?n hay Tam Qu?c Chí?

Nguy?n Huy Thi?p: Nh?ng sách v?n h?c c? ?i?n ???c d?ch khá ??y ?? ? Vi?t Nam, Pháp, Nga, Trung Qu?c. Th? h? c?a chúng t?i ch? ti?p xúc nhi?u v?i v?n h?c c? ?i?n. Ch? v?n h?c hi?n ??i r?t h?n ch?.

Jean Lacouture: Trong nh?ng bài phê bình vi?t b?i gi?i c?m quy?n, có m?t bài nói ?ng vi?t gi?ng Sartre. ??y có ph?i là s? ng?u nhiên hoàn toàn, hay trên th?c t? ?ng bi?t ?ng ta 惫à th?y mình g?n v?i Sartre?

Nguy?n Huy Thi?p: T?i c?ng g?n nh? ch?a ??c gì tác ph?m c?a J.P.Sartre, t?i ch? bi?t m?t chút ti?u s? 惫à cu?c ??i tình ái c?a ?ng ta mà th?i.

Jean Lacouture: T?i mu?n bi?t ?ng có lo l?ng v? v?n ?? M? hoá toàn c?u ngày h?m nay?

Nguy?n Huy Thi?p: Th?c ra ? Vi?t Nam ng??i ta ít ngh? ??n chuy?n M? hóa mà ngh? ??n chuy?n Trung Qu?c hóa nhi?u h?n, t?c là hàng hóa 惫à ?nh h??ng c?a Trung Qu?c ??n Vi?t Nam thì m?nh h?n t?t c? nh?ng n??c khác.

Jean Lacouture: T?i mu?n h?i ?ng c?u h?i cu?i cùng tr??c khi nh??ng l?i cho b?n bè 惫à ??c gi? c?a ?ng. M?t ng??i Vi?t Nam có th? h?nh phúc ? Paris ???c kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: T?i ngh? là có th?, n?u anh ta có gia ?ình 惫à m?t ng??i yêu.

Jean Lacouture: T?i hy v?ng ?ó là tr??ng h?p c?a ?ng.

M?t ??c gi?: Lúc n?y ?ng nói Vi?t Nam t? hai n?m l?i ??y có nhi?u c?i m?. B?y gi? mu?n h?i ?ng, có gì ch?a ??i m?i, ch?a c?i m??

Nguy?n Huy Thi?p: C?u h?i c?a ?ng th?t là khó. Xét v? m?t khía c?nh nào ?ó, ? Vi?t Nam Tháp Rùa v?n nh? c?, ??ng ti?n v?n nh? c?, hay có nh?ng ???ng ph? v?n gi? ???c v? nh? x?a.

M?t ??c gi?: T?i ?i Vi?t Nam n?m 1996, có g?p m?t ??o di?n truy?n hình nói v?i t?i r?ng, ? Vi?t Nam có th? nói b?t kì ?i?u gì tr? chính tr?, tình d?c, b?o l?c. Sáu n?m sau ?i?u này v?n ?úng?

Nguy?n Huy Thi?p: ? Vi?t Nam ai c?ng nói v? chính tr?, thanh niên nói nhi?u v? tình d?c. Ch?c là cái ?ng ??o di?n ?i?n ?nh kia c?ng ch? nhìn ? m?t khía c?nh nào ??y. T?t nhiên là t?i c?ng ch? nhìn ? m?t khía c?nh nào ??y. Theo quan sát c?a t?i thì kh?ng có n??c nào bàn nhi?u v? chính tr? nh? Vi?t Nam, ? thành ph? c?ng nh? n?ng th?n, ng??i ta r?t quan t?m ??n chính tr?.

M?t ??c gi?: Ng??i ta nói ? Vi?t Nam ch? có v?n ngh? s? 惫à trí th?c m?i b? b?t n?t?

Nguy?n Huy Thi?p: T?i ngh? là trí th?c 惫à v?n ngh? s? là nh?ng ng??i khó b?t n?t nh?t.

M?t ??c gi?: Anh v?a trình bày m?t v?n ?? r?t t? nh? là v?n ?? hàng hóa Trung Qu?c tràn 惫ào Vi?t Nam. V?i t? cách m?t nhà v?n, m?t nh?n ch?ng, hy v?ng là ng??i ??c s? ???c ??c m?t truy?n c?a anh có tính ch?t vi?n ki?n, nh?ng cái nhìn t? xa kh?ng c?m th?y Vi?t Nam tr? thành m?t th? tr??ng ?o tiêu th? hàng hóa Trung Qu?c.

Nguy?n Huy Thi?p: S? ph?n Vi?t Nam g?n ch?t v?i s? ph?n Trung Hoa t? m?y ngàn n?m l?ch s? r?i. Và dù th? nào ?i n?a, Trung Qu?c v?n là Trung Qu?c, Vi?t Nam v?n là Vi?t Nam. ???ng nhiên là hai bên có ?nh h??ng l?n nhau. Trung Qu?c có ?nh h??ng ??n Vi?t Nam kh?ng nh?ng trên l?nh v?c kinh t? mà còn chính tr? 惫à v?n hóa 惫à r?t nhi?u ph??ng di?n khác n?a. T?t nhiên là có cái ?nh h??ng nh? th? nó m?i là Vi?t Nam.

M?t ??c gi?: T?i mu?n anh tr? l?i c?u h?i mà t?i ch?a ???c th?a m?n. Anh nói trí th?c v?n ngh? s? khó b? b?t n?t. T?i xin ??a m?t ví d? nh? anh Phù Th?ng, tác ph?m c?a anh ?y c?t trong v?i trong chum, kh?ng ???c xu?t b?n, nh? th? anh ?y có ph?i là m?t nhà v?n kh?ng?

Nguy?n Huy Thi?p: Phù Th?ng là m?t nhà v?n qu?n ??i ? Vi?t Nam 惫à n?m nay ch?c c?ng g?n 80 tu?i r?i. Khi Phù Th?ng vi?t s?i n?i thì ?ó c?ng là giai ?o?n Vi?t Nam còn chi?n tranh 惫à ch?a m? c?a. Nh?n ??y t?i c?ng bày t? n?i bu?n c?a t?i v? vi?c nhà xu?t b?n d?ch sách t?i sang ti?ng Pháp h?i b? l?n x?n. "Trái tim h?" là m?t trong 10 truy?n, n?u tách 1 truy?n ra thì nó s? m?t ?i 9 truy?n khác. Truy?n "Vàng l?a" là 1 trong 3 truy?n mà n?u x?p theo th? t? thì nó x?p th? 2, trong khi c?u t?o cu?n sách ? ??y l?i x?p nó lên th? nh?t, t?c là tr?t t? b? ??o l?n, truy?n "Vàng l?a" là khúc gi?a c?a m?t c?u chuy?n có 3 ph?n: ??u, th?n 惫à ?u?i. Truy?n mà t?i vi?t cách ??y 10 n?m thì b?y gi? m?i ???c in. Th? nh?ng t?i ngh? t?t c? nh?ng chuy?n ?ó kh?ng sao c?. C?ng may t?i c?ng là m?t nhà v?n ?a d?ng, t?c là t?i vi?t r?t nhi?u ki?u vi?t khác nhau. Nguy?n Du thì tác ph?m "Truy?n Ki?u" ng??i d?n có th? ??c xu?i t? ??u ??n cu?i, c?ng có th? ??c t? cu?i lên ??u. T?i r?t mong là nhà xu?t b?n?Editions de l'Aube?惫à bà Marion s? cho d?ch l?i 惫à in l?i thành m?t cái tuy?n t?p ??y ??.

? Talawas 2002
?

Like • 0 comments • flag

Published on February 28, 2025 03:00

February 27, 2025

Nguy?n Huy Thi?p, b?i nh?ng tr?i nghi?m riêng khác - bài c?a Mai Anh Tu?n

?Ngu?n???

Khi ??a l?i bài vi?t này t?i ?? m?n phép tác gi? tách thành nhi?u tác gi?, mong ???c tác g?a l??ng th? - VTN?

?------------------? ? ?? ? ??Sinh ? n?ng th?n

??????????? Sinh n?m 1950 t?i Thái Nguyên nh?ng tu?i th? Nguy?n Huy Thi?p còn g?n li?n v?i nhi?u làng quê khác nhau ? mi?n B?c, trong th?i ?i?m cu?c chi?n ch?ng Pháp ch?a k?t thúc. “T?i sinh ra ch? 惫ài ngày – Nguy?n Huy Thi?p k? trên báo Le Monde, là m? t?i ph?i b? t?i 惫ào m?t cái gùi, 惫à ??u trên l?ng bà, ?? tr?n ch?y bom ??n c?a ng??i Pháp”. Nh?ng kí ?c cu?c chi?n hoàn toàn m? nh?t so v?i kí ?c n?ng th?n. T?nh l? V?nh Phúc, ??c bi?t là vùng Kim Anh n?m c?nh s?ng Cà L? ?? l?i d?u ?n s?u ??m trong nh?ng ti?p xúc ??u ??i c?a Nguy?n Huy Thi?p v?i th? gi?i bên ngoài.?

? ? ?B?n C?c, tên b?n s?ng n?i gia ?ình ?ng t?m trú, ch? ch?a ??n 30 nóc nhà nh?ng l?i có nhi?u ng??i theo ??o Thiên chúa. C?u bé Thi?p ? v?i m? 惫à ?ng bà ngo?i, kh?ng có nhi?u b?n bè cùng l?a, c?m giác “c? ??n”, th? c?m giác ?? ???c di?n t? r?t tinh t? trong T?m h?n m? (1982), lúc ?ó c? tr?i theo nh?ng b? t??ng ?á ong, nh?ng cánh ??ng ??y d?. “N?i c? ??n ? tr? nh? là ch? ??t t?t cho nh?ng t?m h?n m? m?ng”.

? ? ?ng ngo?i là ng??i m? m?t m? lòng cho nhà v?n t??ng lai b?ng nh?ng bài th? ???ng, phong dao t?c ng? 惫à nh?ng nét Hán t? kh?ng quá bài b?n. Nh?ng Nguy?n Huy Thi?p còn ???c h?c v?i cha x?, v? này m?i tháng m?t l?n v? nhà th? ? b?n C?c, “chi?u xu?ng, ti?ng chu?ng nh? th? ? gi?a b?n C?c lan trên m?t s?ng mang mang v? t?n” (Ch?y ?i s?ng ?i).

? ? Gi?a th?p niên 1950 ?y, ta bi?t r?ng, chính ph? kháng chi?n, ch?u ?nh h??ng c?a Maoist, ?? ti?n hành c?i cách ru?ng ??t 惫à g?y ra kh?ng ít b?t ?n, xáo tr?n ? n?ng th?n. Tuy v?y, ?úng nh? Greg Lockhart nh?n ??nh: “c?m quan Thiên chúa giáo ? m?t s? truy?n c?a Nguy?n Huy Thi?p, nh? Ch?y ?i s?ng ?i, Gi?t máu, Con gái th?y th?n l?i n?i b?t”.

? ? D??ng nh? nh?ng vùng th?n quê bi?n ??ng kh?ng làm ?nh h??ng ??n c?u bé Thi?p th??ng ??n nhà th?, tìm ??c Kinh Thánh cho ??n tr??c khi lên m??i. D? nhiên, ?nh h??ng Ki-t? giáo nh? m?t ngu?n t? t??ng ph??ng T?y thì ph?i th?m h?n v? sau, còn lúc ?ó, trong cái vi?t ??u tay, Nguy?n Huy Thi?p l?i làm th?. Th? phú, trong con m?t gia ?ình ?ng, ??ng ngh?a v?i làm lo?n 惫à s? ???c ?ng nh?c l?i nhi?u l?n nh? m?t ám ?nh: “danh hi?u nhà th? là th? danh hi?u l?m ng??i b?c phúc. Th? ch? là th? du d??ng b?t l?c” (Gi?t máu).?

? ? ??ng ngo?i, h?n vì kinh nghi?m kh?ng m?y ng?t ngào c?a m?t nhà nho th?t th?, ?? h?t s?c ng?n c?m ??a cháu ?ang theo ?u?i làm th? – “th? tài n?ng t?m th??ng nh?t” (M?a). Nguy?n Huy Thi?p nghe theo, li?n vi?t nh?ng m?u truy?n nh?, h?c theo l?i ng? pháp ??n gi?n, v?i nh?ng c?u v?n ng?n nh? cách nói th??ng ngày. ??y h?n là m?m m?ng ?? l?i hành v?n theo phong cách t?i gi?n (minimalism) tr? thành ?i?m ??c ?áo trong ngh? thu?t v?n xu?i Nguy?n Huy Thi?p.

??????????? Tr?i nghi?m n?ng th?n làng x? B?c b?, ???ng nhiên kh?ng ph?i c?a riêng Nguy?n Huy Thi?p. Nh?ng nh? s? th?y, ?ng kh?ng tái hi?n n?ng th?n trong m?i liên quan v?i các s? ki?n mang tính chính tr? – x? h?i, nh? v? phong trào h?p tác x?, v? c?i cách ru?ng ??t v?n v?n ???c các nhà v?n ??i m?i nh?c l?i. Nh?ng m? t? n?ng th?n, n?ng d?n c?a Nguy?n Huy Thi?p g?n g?i v?i các m? t? d?n t?c chí, v?i m?i b?n t?m v? các tính ch?t, ??c tr?ng truy?n th?ng c?a làng x?.?

? ? ? Trên th?c t?, m?c dù n?ng th?n B?c b? ?? bi?n ??i r?t nhi?u k? t? sau 1945, nh?ng Nguy?n Huy Thi?p s? v?n k? v? nó nh? là kh?ng gian l?u gi? các sinh ho?t 惫à thi?t ch? ?? t?ng v?ng ch?c, t? gia ?ình, quan h? h? hàng, th?n t?c,… ??n các t?p t?c, tín ng??ng 惫à t?m linh c?ng ??ng. Các tác ??ng c?a b?i c?nh ??i m?i ??n làng quê, ??c bi?t là s? có m?t c?a kinh t? th? tr??ng d?n ??n s? gia t?ng thi?u ki?m soát c?a các nghi th?c c??i xin, ma chay, c? bàn…, c?ng s? ???c ?ng ?? c?p v?i gi?ng ?i?u v?a ?u t? v?a ?ùa gi?u.?

? ? ? T? cu?i th?p niên 1980, Nguy?n Huy Thi?p dành m?i b?n t?m l?n v? n?ng th?n 惫à tuy ít nh?n ???c nh?ng ph?n ?ng t? ??c gi? so v?i lo?t truy?n gi? l?ch s?, nh?ng nó th?c s? quan tr?ng trong m?ng v?n xu?i vi?t v? n?ng th?n ???ng th?i. Con gái th?y th?n (惫ào các n?m 1988, 1989, 1998), Nh?ng bài h?c n?ng th?n (1988), Th??ng nh? ??ng quê (1992), Ch?n tr?u c?t c? (1996), Chú Ho?t t?i (2001), Cánh bu?m n?u thu? ?y (2004)…, l?n l??t làm r? h?n quan ?i?m c?a Nguy?n Huy Thi?p: “m? t?i là n?ng d?n, còn t?i sinh ? n?ng th?n.”

? ? ?V??t xa v? trí ?? t? cho m?t truy?n ng?n, quan ?i?m này g?i nh?c s? c?n thi?t ph?i nhìn l?i g?c gác, c?n c??c m?i cá nh?n, trong ?ó có ng??i d?n ch?u th? B?c b?. N?u coi vùng ??a lí này là cái n?i c?a v?n minh Vi?t Nam, n?u th?a nh?n “tính ??c ?áo c?a ch?u th? B?c k? trên bán ??o ??ng D??ng là r?t r?” v?i t?t c? các bi?u hi?n ??c thù v? m?i tr??ng v?t ch?t l?n các ph??ng ti?n s?ng, thì vi?c tr? l?i dò th?u nó, sau nhi?u gián cách 惫à h?i h?t nh?t ??nh, là m?t nhu c?u t?t y?u.?

? ? Khi ?ó, nhà v?n hoàn toàn có c? h?i ?? nh?n th?c l?i “con ng??i làng x?”, nh?n v?t trung t?m ch?a bao gi? c?n ngh?a, b?i ??y là “con ng??i ph? quát c?a x? h?i Vi?t, là cái ph?n ph? quát trong m?i ng??i Vi?t”. C?n th?y r?ng, cu?i th?p niên 1980 c?ng là giai ?o?n h?i sinh m?nh m? c?a nh?ng nghiên c?u d?n t?c h?c, nh?n h?c làng x? B?c b?.?

? ?S? có nhi?u h?u ích 惫à lí thú n?u ??c nh?ng truy?n k? n?ng th?n c?a Nguy?n Huy Thi?p, kh?ng nh?ng t? ??i sánh v?i các tác ph?m cùng ?? tài, mà còn t? v?n nh?n h?c làng x? B?c b? b?i m?c ?? t??ng ??ng v? tính “hi?n th?c” gi?a chúng hoàn toàn có th? ???c ??i ch?ng trên v?n b?n.?

? ????ng nhiên, ta kh?ng h? quên r?ng Nguy?n Huy Thi?p là nhà v?n 惫à quy?n h? c?u, b?a ??t trên trang vi?t ? ?ng r?t l?n. Tuy v?y, ngay c? khi có ?? vênh trong cách ??c này thì d?u ?n c?a cái nhìn d?n t?c chí Nguy?n Huy Thi?p trong quan sát, tái hi?n ??i s?ng làng quê v?n là m?t s? ti?p n?i l?i vi?t, t? Ng? T?t T? v?i Vi?c làng (1940), Tr?ng Lang v?i Làm d?n (1940) 惫à Thi v? ??ng ru?ng (1944), ??n S?n Nam v?i H??ng r?ng Cà Mau (1962), Bình Nguyên L?c v?i Cu?ng rún ch?a lìa (1969)…

M?t s? bài vi?t ti?ng Anh gi?i thi?u NHT còn g?i ?ng là “h?a s?”.

Ti?p nh?n v?n h?c c? ?i?n

??????????? N?m 1960, Nguy?n Huy Thi?p quay v? Hà N?i, 惫ào lúc cu?c chi?n tranh ch?ng M? hi?n hình r? r?t ? mi?n B?c. M??i n?m ti?p theo, ??c bi?t là qu?ng th?i gian 惫ào h?c ??i h?c S? ph?m, Nguy?n Huy Thi?p có d?p ti?n s?u h?n 惫ào tri th?c sách v?, khi ?ng l?n l??t tìm ??c các tr??c tác c?a các tri?t gia Trung Hoa c? ??i, S? kí T? M? Thiên, 惫à, nh? h?u h?t các sinh viên mi?n B?c lúc ?ó, ?ng ??c các ti?u thuy?t Nga th? k? XIX ???c d?ch sang ti?ng Vi?t. S? ??nh hình kh?ng gian hi?u bi?t c?a Nguy?n Huy Thi?p, ngay t? ??u, ?? b? ??t trong nh?ng ???ng biên v?n c?nh mà b?n th?n ?ng kh?ng ? th?c r?ng ?ó là gi?i h?n.

? ? Nhìn 惫ào nh?ng gì ?ng trích d?n, ??a 惫ào tác ph?m c? th? c?ng nh? các ti?u lu?n ???c ??ng t? cu?i 1980 thì di?n tham bác ch? y?u là các gia l?n c?a v?n h?c trung ??i Vi?t Nam 惫à các nhà v?n-tri?t gia ch?u ?u th? k? XVIII, XIX. Nói chuy?n v?i ??c gi? ? Paris, ?ng thành th?c: “Th? h? c?a chúng t?i ch? ti?p xúc nhi?u v?i v?n h?c c? ?i?n. Ch? v?n h?c hi?n ??i r?t h?n ch?”. Peter Zinoman ?? coi th?c t? này nh? m?t tr? l?c, ng?n Nguy?n Huy Thi?p ??n v?i các xu h??ng v?n ch??ng ph??ng T?y ti?n phong.?

? ? ?Tình th? b? h?n ??nh ?ó d?n ?ng ??n l?i th? c?a m?t ??c gi? say mê ki?u t? s? truy?n th?ng trong v?n h?c c? Vi?t Nam, Trung Hoa. L?i vi?t “l?nh b?ng” c?a s? kí T? M? Thiên hay t?m th? m?t ng??i h?c l?ch s?, r? ràng, ?? ??y ?ng 惫ào thói quen chi ti?t hóa c? ngày tháng, ??a danh 惫à hành tr?ng nh?n v?t l?ch s? trong các truy?n gi? l?ch s? g?y sóng gió c?a mình. ?ng c?ng kh?ng ng?n ng?i ?u?i theo m? hình các truy?n k? danh nh?n (nh?n v?t chí) nh? ?? r?t r? nét trong lo?t truy?n v? Tú X??ng (Th??ng cho c? ??i b?c, 1996), Nguy?n Bính (H?c v?a bay v?a kêu th?ng th?t, 1997), ?? Thám (M?a Nh? Nam, 1992)…?

? ? ? Trong khi, nh? L?i Nguyên ?n nh?n ??nh, “kh?ng gian v?n h?c mi?n B?c nh?ng n?m 1950-70 có th? là ?i?n hình cho kh?ng gian ??n ng?, ??c ng?; toàn x? h?i ch? nói ch? ??c ti?ng Vi?t ch? Vi?t (h?a báo Liên X?, sách ng? l?c Trung Qu?c c?ng ??n ??y d??i d?ng ch? Vi?t) 惫à ch? ???c bi?t m?i lo?i th?ng tin qua ti?ng Vi?t ch? Vi?t” thì Nguy?n Huy Thi?p ?? d?a 惫ào ch?t n?n v?n h?c c? ?i?n n?i ??a ?? xoay chuy?n nh?ng ?i?m b?t l?i khi vi?t v?n, nh?t là 惫ào th?i ?i?m ?ng xu?t hi?n ?? c?n k? v?i giai ?o?n tái h?i nh?p ph??ng T?y, báo hi?u s? ?u th?ng c?a nh?ng k? thu?t vi?t m?i l?.?

? ? Càng v? sau, Nguy?n Huy Thi?p càng ch?ng t? mình ?a c?i d?ng các th? lo?i v?n h?c c? (ti?u thuy?t v? hi?p, chèo, truy?n th?) nh?m g?y chú ? ? nh?ng tìm tòi ngh? thu?t t??ng là quen thu?c, th?ng th??ng nh?t. M?t s? cách ??c Nguy?n Huy Thi?p t? lí thuy?t h?u hi?n ??i ?? kh?ng th?t ?? t?m ??n s? tái sinh các ph??ng th?c t? s? truy?n th?ng trong tác ph?m c?a ?ng. H??ng 惫ào các th? pháp ???c cho là h?u hi?n ??i, theo Peter Zinoman, “có th? khó hi?u h?n là tác ph?m b?c l?”.

??????????? M?t th?p niên “úp m?t 惫ào núi”

??????????? M?t s? ki?n b??c ngo?t là thay vì 惫ào chi?n tr??ng, Nguy?n Huy Thi?p tu?n theo phong trào “thanh niên 3 s?n sàng” ??, trong g?n m??i n?m (1970-1980), d?y h?c ? S?n La. M?t th?p niên “úp m?t 惫ào núi” ?em ??n cho ?ng hai trong s? các c?m h?ng chính y?u c?a mình: d?y h?c hay r?ng h?n, giáo d?c, 惫à núi r?ng, thiên nhiên.?

? ? ? ? ?Nh?ng h?i quang phong phú t? n?i r?ng thiêng n??c ??c, “kh? ho cò gáy” cách th? ?? 惫ài tr?m c?y s? quy?t ??nh g?n nh? tuy?t ??i xu h??ng t? thu?t trong nhi?u trang v?n giàu h?i ?c c?a Nguy?n Huy Thi?p. “Nh?ng h?n th? n?a – báo Le Monde nh?n ??nh, nh? r?ng ?ng khám phá ra s?c m?nh c?a thiên nhiên, ?i?u này ánh men lên trong t?t c? tác ph?m c?a ?ng”. Th? s?c m?nh t? nhiên mà chàng trai “20 tu?i, v?a m?i t?t nghi?p ra tr??ng, t?m h?n còn r?t ng?y th?” (Nh?ng ng??i mu?n n?m c?) ch?ng ki?n s? ???c c? th? hóa b?ng nh?ng nh?n xét mang dáng d?p “thiên nhiên t?m lu?n” tr?i kh?p ??i c?m bút c?a nhà v?n: T? 1986, v?i Mu?i c?a r?ng; 1992 v?i M?a Nh? Nam; 1994 v?i Hoa sen n? ngày 29 tháng 4; 2005 v?i Tu?i 20 yêu d?u…?

? ? ?Có th? nói, Nh?ng chuy?n k? b?t t?n c?a thung l?ng Hua Tát (1987), Nh?ng ng??i th? x? (1988), Truy?n tình k? trong ?êm m?a, S?ng d? l?m, Th? c?m ?? góp ph?n làm th?c d?y “?? tài r?ng núi” d??ng nh?, theo Philippe Papin, v?ng bóng trong v?n hóa ? m?t x? r?ng bao ph? h?n ph?n n?a di?n tích.? “V?i Vi?t Nam – Papin nhìn nh?n, nh?ng vùng cao là m?t th?c t?i m?i m?, m?t ? ni?m c?a th? k? XX mà h? v?n ch?a th?u r? h?t n?i dung. Ph?i bi?t r?ng cho t?i ngày nay các c? giáo b? thuyên chuy?n lên cao nguyên v?n hoang mang d??ng nào: ?ó là bi?t x?, là b?ng g?c, là s? ??t nh?p tàn nh?n c?a cái l? th??ng”.?

? ? ? ?S? ??i ??u gi?a núi r?ng 惫à thành th?, gi?a th? gi?i t? nhiên 惫à x? h?i v?n minh, nhìn chung, c?ng s? tr? thành tr?ng ?m c?a nhà v?n nh?m ?i?u ch?nh nh?ng ti?ng nói sai l?ch, nh?m l?n trong các di?n ng?n t?ng có v? vùng cao, t?c ng??i thi?u s? 惫à nh?ng gì v?n ???c cho là hoang d?, l?c h?u.

??????????? Kh?ng có m?t 惫à ít b? tác ??ng tr?c ti?p t? bom ??n chi?n tr??ng khi?n Nguy?n Huy Thi?p ??ng ngoài m?t trong nh?ng cu?c vi?t dai d?ng nh?t – vi?t v? cu?c chi?n 惫à ng??i lính, c?a nh?ng nhà v?n cùng th? h?. Ch?ng nh?ng r?i xa ?? tài t?ng ?em l?i vinh d? l?n kh? t?m cho bao ng??i này, Nguy?n Huy Thi?p còn d?t khoát k?t thúc m?t m?u hình nh?n v?t – ng??i lính, mà v?n h?c giai ?o?n ??i m?i v?n ch?a h?t say mê. T??ng v? h?u (1987) là tác ph?m duy nh?t nh?c ??n ng??i lính nh?ng ?ó là m?t ki?u ng??i lính h?u tàn, th?t b?i 惫à ch?t b?t ??c kì t? trong th?i bình.

? ? ?n d? v? cu?c chi?n có ch?ng ch? hi?n lên trong nh?ng m? t? th?c t?i x? h?i nghèo ?ói, b?nh t?t, m?t an toàn sinh k? 惫à suy thoái ??o ??c. Ch?n th??ng chi?n tranh n?u tr? nên tr?m tr?ng v?i nh?ng nhà v?n t?ng m?c áo lính, t?ng là b? ??i thì nó, day d?t kh?ng kém, ng?m s?u ? cái nhìn v? ch? ngh?a anh hùng, v? giá tr? chi?n th?ng, vinh quang, v? m? hình quy?n bính lí t??ng c?a Nguy?n Huy Thi?p. C?n nh?n m?nh ?i?m riêng này ??? có thêm c? s? cho s? hình dung v? con ???ng ?i t?i ki?u nhà v?n t? ? th?c trong giai ?o?n các ?i?u ki?n c?a x? h?i d?n s? b?t ??u ló d?ng.

??????????? Tr? l?i t? nhiên

??????????? Sau m??i n?m “h?y ?i xa h?n n?a” n?i núi r?ng, Nguy?n Huy Thi?p quay l?i Hà N?i, làm m?t “nh?n viên quèn” ? nhi?u c? quan khác nhau, khi ? nhà xu?t b?n Giáo d?c, khi t?i C?ng ty K? thu?t tr?c ??a b?n ??. M?t cách th?m l?ng, ?ng ??c N.G. Chernyshevsky (Quan h? th?m m? c?a ngh? thu?t ??i v?i hi?n th?c), A.G Tseitlin (Lao ??ng nhà v?n), G. Plekhanov (Bàn v? ngh? thu?t) 惫à nghiên c?u t?m lí ??c gi?, ?úng h?n là “nghiên c?u t?m lí d?n t?c trong c? m?t kho?ng th?i gian dài”.?

? ? ? ? ? Trên c? s? ?ó, ?ng b?t ??u “d?n ra món ?n tinh th?n cho c? th?i ??i”. Tháng 5/1986, Nguy?n Huy Thi?p cho ??ng hai truy?n ng?n ??u tiên trên báo V?n ngh?: ?Nàng Sinh 惫à C? M?. ??n tháng 9 có thêm V?t tr??t. Nh?ng t?t c? m?i s? chú ?, d? lu?n 惫à là nguyên c? c?a “hi?n t??ng Nguy?n Huy Thi?p” ph?i ??n khi T??ng v? h?u xu?t hi?n c?ng trên V?n ngh? 惫ào tháng 6/1987 – th?i ?i?m có “m?t chi?u kích chính tr? quan tr?ng” nh? G. Lockhart c?m nh?n.?

? ? ? ? ?T? ??y ??n 1992, n?m Nguy?n Huy Thi?p tuyên b? “r?a tay gác ki?m”, kh?ng vi?t v?n n?a, là giai ?o?n “c?p th?i v?” nh?t nh?ng c?ng “t?m tuy?t, khí tuy?t…” nh?t c?a ?ng. M?i tán d??ng l?n bài xích c?ng theo ?ó mà ph? ?p xu?ng.?

? ? ? ? ?Tháng 3/1992, ?ng t? nguy?n xin th?i vi?c ? c? quan nhà n??c, chuy?n sang kinh doanh nhà hàng. Cao trào ??i m?i v?n h?c c?ng d?n l?ng l?i. Nh?ng tác ph?m Nguy?n Huy Thi?p b?t ??u ???c chuy?n ng? 惫à xu?t hi?n ? nhi?u kh?ng gian ??c khác nhau, ? Pháp, M?, ?, Th?y ?i?n… ?áng nói h?n, ??y c?ng là lúc ?ng c?ng b? nh?ng ti?u lu?n v?n ch??ng ch?a ??ng ph?n l?n kinh nghi?m, quan ?i?m sáng t?o c?a cá nh?n mà m?c ?? nói th?ng, nói th?t, nhìn ng??c v?n ?? trong ?ó ?? g?y nhi?u ph?n ?ng trái chi?u.

? ? ? ? ? Trên Con ???ng v?n h?c (1992), ?ng ng?m ngùi 惫à kiêu h?nh nh?n ra “xác ch?t c?a các nhà v?n ?? ch?t thành núi trên th? gian này. Ng??i ta v?n b?i tìm ? ??y nh?ng m?u v?n c?a con ng??i, v? con ng??i”. ?ng quay v? tri?t lí nh? nhàng v?i c?m quan Ph?t giáo trong Hoa sen n? ngày 29 tháng 4 (1994), bao dung Th??ng cho c? ??i b?c (1996), ?? cao Bài h?c ti?ng Vi?t (1999) 惫à sau cùng, khi ?? v? l? “l? th??ng, l? v? th??ng”, “s? m?t mát, s? v? ngh?a, l?n ? th?c v? th?i gian bi?n d?ch” (Con gái th?y th?n, 1998), ?ng kh?ng ??nh S?ng d? l?m 惫à C??i lên ?i (2000).

? ? ? ? Ti?ng c??i ? v?, qu? th?t, ?? làm ?ng kh?e kho?n 惫à tinh quái l?n n?a trong nh?ng c?u chuy?n tho?t tiên t??ng ?? “mua vui”, Chuy?n ?ng Móng (2001), Nh?ng ti?ng lòng líu la líu lo, Chuy?n bà Móng (2004)… C?ng ?? có lúc, ?ng Trò chuy?n v?i hoa th?y tiên 惫à nh?ng nh?m l?n c?a nhà v?n (2004) ?? r?i h?ng ch?u hàng lo?t ph?n bác d? d?i. Càng b? c?m t?c ? Vi?t Nam, ?ng càng ???c vinh danh ? n??c ngoài, v?i Hu?n ch??ng V?n h?c ngh? thu?t c?a chính ph? Pháp (2007) 惫à gi?i th??ng Nonino Risit d’?ur c?a ? (2008).

??i khi ?ng ?n v?n khá ?n. Nh?ng th??ng xuyên là ??n gi?n, bình d?n.

??????????? Có th? nói, sau cao trào ??i m?i, Nguy?n Huy Thi?p l?a ch?n thái ?? “tr? l?i t? nhiên”. B?i theo ?ng, “m?t x? h?i d?n ch?, t? do c?ng s? là m?t x? h?i t?n tr?ng t? nhiên, g?n g?i v?i t? nhiên, v?a ??ng hóa, v?a d? hóa, tiêu hóa n?a”.?

? ? ? ? ? ? Thái ?? ?ó chi ph?i cách vi?t 惫à th? lo?i c?a ?ng. Nh?ng h?n h?t, t? t??ng Nam t?ng theo giáo lí ??n ng?, l? bi?n d?ch c?a L?o Trang 惫à s? tinh gi?n c?a tích trò d?n gian Vi?t m?i th?c s? phóng chi?u s?u ??m trong trang vi?t c?a ?ng giai ?o?n này. Kh?ng m?y nhà v?n cùng th? h? có nh?ng bi?u hi?n nh? th?. M?t l?n n?a, ?ng v?n riêng khác trong nh?ng cách ?ng x? v?i cu?c ??i 惫à v?n ch??ng mà nhìn k?, nó nh? là s? k?t h?p gi?a tinh th?n “tr? Nho già Trang” c?a các v?n s? trung ??i v?i tinh th?n ph?n bi?n, phê phán c?a th? h? nhà v?n ??i m?i.

—

[Báo] Le Monde (2005), “Nguy?n Huy Thi?p, nh?ng v?t th??ng cháy b?ng”, Nguy?n Qu?c Tr? d?ch, Ngu?n:

Nguy?n Huy Thi?p (2010), Gi?ng l??i b?t chim, NXB Thanh Niên, H., tr.13.

L?i k? trong truy?n Ch?y ?i s?ng ?i. Nh?ng trích d?n truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p ? bài vi?t này, n?u kh?ng có chú thích gì khác, l?y t?: Nguy?n Huy Thi?p (2007), Truy?n ng?n Nguy?n Huy Thi?p (V?i minh h?a c?a các h?a s?), NXB V?n hóa Sài Gòn & ??ng A.

Greg Lockhart (1992), “Nguyen Huy Thiep and the Faces of Vietnamese Literature” in Nguyen Huy Thiep, The General Reties and Other Stories, Oxford University Press, p.1.

Pierre Gourou (2015), Ng??i n?ng d?n ch?u th? B?c k?, Nhi?u ng??i d?ch, NXB Tr?, TP H? Chí Minh, tr.12.

?? Lai Thúy (2005), V?n hóa Vi?t Nam nhìn t? m?u ng??i v?n hóa, NXB V?n hóa Th?ng tin, H., tr73-74.

Nguy?n Huy Thi?p (2002), “? Vi?t Nam tháp rùa v?n nhu c?”, trò chuy?n v?n ch??ng v?i Jean Lacouture t?i Paris (Pháp), Kim Lefèvre chuy?n ng?. B?n ?i?n t? do Thu?n th?c hi?n. Ngu?n:

Peter Zinoman (1994), “Declassifying Nguy?n Huy Thi?p”, Positions:East Asia Cultures Critique ?2: 2 (Fall), p.301.

L?i Nguyên ?n (2014), “Hình thành, ??nh hình, tr??ng thành, ph?n hóa (M?y nét v? l?p nhà th? xu?t hi?n ? mi?n B?c nh?ng n?m 1960-1970)”, Ngu?n:?

Peter Zinoman (1994), “Declassifying Nguy?n Huy Thi?p”, Tl?d, p. 298.

[Báo] Le Monde (2005), “Nguy?n Huy Thi?p, nh?ng v?t th??ng cháy b?ng”, Tl?d.

Philippe Papin (2011), Vi?t Nam hành trình m?t d?n t?c, Nguy?n Khánh Long d?ch, NXB Gi?y v?n, TP H? Chí Minh, tr.33.

Gi?ng l??i b?t chim, S?d, tr.31

Greg Lockhart (1992), Tl?d, tr.2.

Gi?ng l??i b?t chim, S?d, tr.55

Gi?ng l??i b?t chim, S?d, tr.291.

-------------------------------------------------------------------------

Quan ni?m v?n ch??ng c?a Nguy?n Huy Thi?p ( theo WIKIPEDIA)

Quan ni?m[?|?]"...Nhìn 惫ào danh sách 1000 h?i viên H?i Nhà v?n Vi?t Nam ng??i ta ??u th?y ?a s? ??u già nua kh?ng có kh? n?ng sáng t?o 惫à h?u h?t ??u..."v? h?c", t? phát mà thành danh. Trong s? này có t?i h?n 80% là nhà th? t?c là nh?ng ng??i ch? d?a 惫ào "c?m h?ng" ?? tùy ti?n vi?t ra nh?ng l?i l? du d??ng phù phi?m v? ngh?a nhìn chung là l?ng nh?ng, tr? có d?m ba thi s? tài n?ng th?c s? (s? này ??m trên ??u ngón tay) là còn ghi ???c d?u ?n ? trong trí nh? ng??i ??i còn toàn b? có th? nói là v?t ?i c?...? ? ? "Trò chuy?n v?i hoa th?y tiên 惫à nh?ng nh?m l?n c?a nhà v?n, T?p chí Ngày Nay (ngày 15 tháng 3 n?m 2004), Nguy?n Huy Thi?p"T?i ?? s?ng nh? m?t con thú"?? ? ???Tr? l?i ph?ng v?n báo Libération"? Vi?t Nam ng??i ta ph?i có kh? n?ng ch? ??i. ??i khi, gu?ng máy chính tr? m? ra, r?i l?i ?óng kín l?i. Khi mình b?t ???c c? h?i ?úng lúc - 惫à vi?c này t?i r?t khá - thì nhi?u vi?c kh?ng th? ng? nh?ng c?ng có th? x?y ra ? n??c t?i"??.

VTN b? sung

Like • 0 comments • flag

Published on February 27, 2025 23:49

February 23, 2025

Machiavelli 惫à Nguy?n Huy Thi?p - bài c?a Mai Anh Tu?n - 2016

Ngu?n?

?N. Machiavelli (1462-1527) khét ti?ng vì ?? bi?n hình ?nh ng??i l?nh ??o qu?c gia cùng n?ng l?c, ph?m ch?t 惫à hành ??ng c?a c?ng vi?c này tr? thành th? c?c kì ??c bi?t, h?p d?n 惫à m?o hi?m, thích thú 惫à t?m l?m, vinh quang 惫à nh?c nh?, cáo 惫à s? t?. Ngo?i tr? nh?ng chi?n c?ng v? ??i, kh?ng có gì ?? ph?i phán xét v? m?t b?c Qu?n v??ng, ngay c? khí h?n ta x?o quy?t, m?u m?, th? ?o?n 惫à tàn b?o.

Nh?ng di?n gi?i hay lu?n bàn khái ni?m, l? lu?n ??u “m?t thì gi? b? m?”. N. Machiavelli c? bày m?u hi?n k? d?a trên nh?ng gì quan sát th?y, nh?ng g??ng ?i?n hình trong l?ch s?. Th? chính tr? th?c d?ng c?a ?ng kh?ng th?y cái ?u?i ??o ??c/??o lí (tr??c tiên là trong Kito) ngo ngoe mà ch? th?y chình ình m?t th? ??o lí c?m quy?n kh?n ngoan, ma m?nh 惫à r?t hi?u qu?. N?u kh?ng nhìn th?u t?m can con ng??i, b?n tính con ng??i ???ng nhiên lúc nào c?ng v? k?, v?a ngu d?t, a dua nh?ng l?i l?m m? m?ng h?o huy?n, có l? Machiavelli khó mà cung c?p th? tài ti?u tr? n??c khó ng?i v?i các nhà nh?n v?n ch? ngh?a ??n nh? v?y.

Ch?n dung Nguy?n ?nh-Gia Long ???c Nguy?n Huy Thi?p ??y ??n cùng ?? l? ra ch?n t??ng qu?n v??ng. ? ?ó, nh? ?? h?a l?i l?ch s? m?t giai ?o?n bi?n ??ng, m?t cá nh?n ??t m?c khai tri?u, “s? b?t ??u l?ch s? c?a qu?c gia ng??i Vi?t”, Nguy?n Huy Thi?p cùng lúc nh?n ra nh?ng chi?u kích trái ng??c n?i nhà vua: “m?t kh?i c? ??n kh?ng l?”, “bi?t r? qu?c gia mình nghèo ?ói”, “hi?u b?n ch?t ??i s?ng c?ng sinh”, “kh?ng thèm ??i di?n cho ai”, “dám b?n c?t v?i T?o hóa, dám mang c? d?n t?c mình ra l??ng g?t, ph?c v? cho chính b?n th?n mình”, “?a m?u, túc k?, tính kiên trì, kh?ng tin ai […] kh?ng coi nh?n, ngh?a, trí, tín ra gì”. Nh?ng c?ng chính con ng??i ?ó, “xu?t qu? nh?p th?n”, “di?u g?p gió”, “th?ng nh?t giang s?n”, “có cách nhìn th?c ti?n v?i chính t?ng kh?c t?n t?i c?a b?n th?n mình”, “hi?u s? b?t l?c c?a ?ng ??i v?i ??i s?ng nghèo khó 惫à nh?ng trì tr? c?a d?n t?c ?ng”, “có gan ch?u ??ng s? va xi?t trong quan h? v?i c?ng ??ng nh?n lo?i”… ??c bi?t, Nguy?n ?nh-Gia Long “tr?i ??i ghê g?m” ?y hi?u r?ng “??c ?i?m l?n nh?t c?a x? s? này là nh??c ti?u […] b? n?n v?n minh Trung Hoa c??ng hi?p”, coi nó là “n?i cay ??ng l?n nh?t mà ?ng cùng c?ng ??ng ph?i ch?u ??ng” ch? kh?ng ph?i m?t ai khác, càng kh?ng ph?i là “b?n ch? ngh?a”. V?n ?? tùy thu?c 惫ào “s?c ??y c?a ?ng ta” v?i kh?i c?ng ??ng ?ó.

G?n v?i Machiavelli, Nguy?n Huy Thi?p kh?ng ch?n khu?n ??o ??c th?ng th??ng ?? ch?ng lên quy?n bính. Nguy?n Huy Thi?p c?ng tin r?ng “? b?c cao nh?n làm gì còn chuy?n v? ??o, h?u ??o” nên m?i có m?t Nguy?n ?nh “v? ??i nh?ng c?ng ?ê ti?n c?ng kh?ng khi?p”. S? m?i m? 惫à khác bi?t trong ki?u ng??i anh hùng này, v? c? b?n, n?m ? ?i?u mà nhà v?n t?ng ?? nh?n v?t Nguy?n Thái H?c nh?n m?nh: “g?t khái ni?m lành m?nh 惫à kh?ng lành m?nh ra kh?i ph?m trù chính tr?. Chính tr? ??ng cao h?n ??o ??c, th?m chí b?t ch?p ??o ??c” (Còn l?i tình yêu).

B?n ch? ngh?a vì nu?t nhi?u lí lu?n v?i khái ni?m cùng món n?m lí t??ng nên n?ng ?? ??o ??c lúc nào c?ng v??t ng??ng. Ng??i m?i ti?p xúc có th? ng?t t?i ch? vì khó hi?u. Mà khó hi?u b?c nh?t h?n là lí lu?n v?n ch??ng. V?a r?i, trong H?i ngh? vi?t v?n tr?, dù nhoáng qua nh?ng t?i k?p th?y r?t nhi?u khu?n m?t v?n nh?n b? ph? h?c hác, ho?c có l? b?n lo?n ng? ngác sau khi ???c ti?p xúc tr?c ti?p v?i nhi?u nhà lí lu?n phê bình. Tác ph?m mình vi?t ra ch? ?? ki?m ?n v?t l?y danh h?o mà m?y k?nh lí lu?n c? thòng h?t ??-rích-?a, Phu-cu, Da-c?p-x?n, Bát-tin, ??n Hê-ghen, C?ng, Phóc-mu-sa v?i d?n th?n, khoan dung v?n hóa gì ?ó n?a. Th?t kh?ng khác ?i?m danh cá ch?t, mè, tr?m, tr?i, r? phi ? H? T?y v?y. Có nhà lí lu?n tr? th??ng tình b?o t?i c? g?ng nói nh?ng ?i?u ??n gi?n, d? hi?u, kh?ng trích d?n ai v? v?n h?c ng?n tình v?y mà nhi?u ng??i ? d??i v?n loay hoay tìm kh?u trang ch?m m?t. Hóa ra ?êm tr??c anh ?? lim dim tím l?m ??c th?, m?t bài th? nói v? ??o ??c c?ng chính.

?K? ra có bá ??o hay v??ng ??o thì ki?p ng??i v?n c? già ?i 惫à ng?m r?t ?úng qui trình. M?t 惫ài nhà v?n l?m ?u th?i m?n th? thì thêm chút ?au ? gi?a qui trình ?ó. ?? nói h?t chút ?au này, anh ta r?t nên b?t các huy?t nh?y c?m tr??c khi b? ng??i ??i gán cho m?i ?i?u ti?ng t? h?i.

Nguy?n Huy Thi?p c?ng ch? ??i 惫à hi v?ng v? n?n chính tr? v??ng ??o. ? ?ó, b?n tính con ng??i s? phát tri?n h?t lòng ch?ng n? 惫à tính v? tha. Nh?ng cho ??n khi có th?c t? này, trong?Su?i nh? êm d?u,??ng hình dung r?ng d??ng nh? t?t c? ?ang mu?n s? tr? l?i c?a n?n chính tr? qu?n ch? ??c tài. M?t ?ng vua/qu?n v??ng/hi?n minh thì v?n d? d?n d?t ?úng ???ng h?n là giáo d?c c? ?a s?? Cho dù t?nh táo ?? ??ng cách các nhà chính tr? m?t qu?ng dao, nhà v?n, n?u ?úng còn chút ?au nh? nhoi, th??ng s? bi quan. Trong khi, các nhà lí lu?n, do ???c rèn gi?a trong ngh?, th??ng dài tay 惫à kh?e gi?ng, t?c là vui nh?n h?n r?t nhi?u. T?t nhiên là h? hay mu?n chui nách các nhà chính tr?.

??????????? Xin l?u ?, Nguy?n? Huy Thi?p t?ng nh?c ??n Machiavelli.

Like • 0 comments • flag

Published on February 23, 2025 19:50

February 22, 2025

H?u chi?n 惫à 惫à nh?ng ?? ngh? t? duy l?i v? ??t n??c c?a Tr?n Nguyên ?án theo cách hi?u c?a nhà nghiên c?u Lê T?

Nguyên là bài

Nhà Tr?n th?i h?u chi?n (bài ti?p)

----

?S? ti?p t?c các ph??ng h??ng v?n có trong chi?n tranh là ???ng h??ngchính c?a vi?c qu?n tr? ??t n??c c?a các vua Tr?n, ?ó là ?i?u t?i ?? nói trongbài trong bài? Nhà Tr?n th?i h?u chi?n .

? Bên c?nh cái m?ch chính ?y, ?? ???c th?u ?áo? chúng ta có th? ??tm?t c?u h?i: th? có ai ???ng th?i ngh? ra m?t ph??ng h??ng khác?

? Khi vi?t v? Tr?n Nguyên ?án ngòi bútnghiên c?u l?ch s? c?a Lê T? ??? tr? l?i cho c?u h?i ?ó. Toàn bài t?ng ???ctrang m?ng Nghiên c?u l?ch s?? ??a l?i, nay có th? tìm ? ???ng link

? ??c? qua t?i th?y ??y là bài vi?t có s? tham bác hi?m có bao g?m c?sách v? ch? Hán, c? nh?ng tài li?u m?i c?ng b? ? báo chí Hà N?i tr??c 惫à sau1975. ?ó là cách vi?t c?a nh?ng ng??i th?m h?u Hán h?c quen xem v?n?ch??ng nh? m?t ph??ng ti?n phát bi?u v? l?ch s?.

? ?V?i tiêu ?? Tr?n Nguyên ?án ??i th?n nho s? nhà? thiên v?n kiêm ??o gia?bài vi?t nói v? con ng??i ?a d?ng 惫à các l?nh v?c ho?t ??ng c?a Tr?nNguyên ?án 惫à trong m?c ?? nào ?ó là m?t th? ch?n dung nhi?u m?t c?a nhà th????c mang ra làm ??i t??ng ph?n tích.?

?Nhìn 惫ào cách tri?n khai thì ?úng nh? tác gi??? xác ??nh t? ??u t?c là bám sát 惫ào th?? c?a nh?n v?t l?ch s? ???c nghiênc?u.? Trong nguyên b?n v?n ?? mà bài này g?i ra quá r?ng, r?ng h?n tiêu ???? nêu.

?D??i ??y, khi trích l?i m?t s? ? trong bài này, t?i ch?? d?ng l?i ?? m?tkhía c?nh là “các ?? ngh?? c?a Tr?n Nguyên ?án? v? ph??ng h??ng gi?iquy?t vi?c tr? n??c “ ?? ???c Lê T? trình bày g?m nh?ng?i?m gì? 惫à chúng ta nên ti?p nh?n nh? th? nào. T?t c? các ? t??ng cho t?icác con s?? các? chi ti?t trích d?n ??u l?y t? Lê T?, t?t nhiêntrong? ?ó có nh?ng ?o?n? t?i cho? phép mình di?n ??t l?i chút ítxu?t phát t? s? hi?u c?a t?i.

--------------

?Tóm t?t ti?u s? nh?n v?t ???c nói t?i:

Tr?n Nguyên ?án (1325-1390) là h?u du? ??i th? 4 c?a Tr?n Quang Kh?i (1241 –1294), v? Th??ng t??ng em ru?t vua Tr?n Thánh T?ng.

??ng t?ng gi? ch?c Ng? s? ??i phu th?i Tr?n D? t?ng ( ?ng này làm vua t?1341 – 1369).

Khi Nh?t L? n?i ng?i, chính s? r?i ren, ?ng d?ng th? can gián kh?ng ???c nên b?ch?c mà v?. Khi Tr?n Ph?? ph? tru?t Nh?t L?, lên ng?i Minh T?ng (1370 –1372) phong Nguyên ?án ch?c T? ??, giao qu?n l?nh x? L?ng Ch?u (m?t ph?n cáct?nh L?ng S?n, B?c Giang, H?i D??ng, H?ng Yên, H?i Phòng nay).

N?m 1374,? ?ng ch?? trì? k? thi ti?n s? t? ch?c t?i ThiênTr??ng. N?m 1375, ?ng ???c giao vi?c qu?n tr?n Qu?ng Oai (m?t ph?n thu?c HòaBình, m?t ph?n thu?c Hà T?y c?). Tuy nhiên, do s? h?u ph? ?? t?i Th?ng Long, tahi?u r?ng Nguyên ?án kiêm qu?n c?ng vi?c t? kinh ??, ch? xu?ng ??a ph??ng khic?n thi?t.

N?m 1385, ?ng v? trí s? ? C?n S?n cho ??n khi t? th? 惫ào n?m 1390. Ch?c v? caonh?t c?a ?ng là Nh?p n?i Ki?m hi?u T? ?? Bình ch??ng s?, t??c Qu?c th??ng h?u.

Nguyên ?án tr??ng thành, làm quan su?t th?i suy tàn c?a n?n v?n minh L?-Tr?n.

Tóm t?t hoàn c?nh

Th?c ra? chính quy?n h?i ?y r?t y?u. ?i?u này t?i ?? nói r? trong bài NhàTr?n th?i h?u chi?n? mà tên nguyên v?n là Cu?c kh?ng ho?ng c?a nhà Tr?nsau khi ?ánh th?ng qu?n Nguyên ??y ch? d?n l?i Lê T? ?? nói thêm.

? “Qua l?i các nhà th? ??i Tr?n, chúng ta bi?t nh?ng ??a ?i?m nh? Chi L?ng(L?ng S?n), Ch?n ??ng (Phú Th?), Tr??ng ch?u (Ninh Bình), núi Ph? L?i (H?iD??ng) b? coi nh? vùng biên vi?n, bên ngoài là kh?ng gian m??ng mán. Quy?n l?ctri?u ?ình ch? n?m g?n trong ??ng b?ng s?ng H?ng, c?ng thêm vùng duyên h?i tr?idài t? ch?u ?i ??n biên gi?i Ch?m. Kh?ng gian ch?t h?p này loang l? nh?ng thái?p, ?i?n trang, ??t th? t?p c?a th? hào ho?c tài s?n t?n giáo, nh?ng ti?u vùngmà quy?n l?c tri?u ?ình khó lòng ch?m ??n.

Phan Phu Tiên, s? gia ??i Lê s? có nh?c l?i l?i t?u lên Minh t?ng b?i k? s????ng th?i v? h? th?ng qu?n l? thi?u ch?t ch? nh? sau:

Trong d?n gian có nhi?u ng??i du th? du th?c, ??n già v?n kh?ng có h? t?ch,thu? má kh?ng n?p, sai d?ch kh?ng theo.

Th?i ti?t th?t th??ng? trên m?i tr??ng thoái hóa t?i ch?u th? s?ng H?ng惫ào n?a sau th? k? XIV là nguyên nh?n quan tr?ng khác t?o nên bi?n lo?n x? h?i.

?Theo Lê T?, “hoàn c?nh thúc bách t? c? hai phía trong-ngoài ?òi h?i t?ngl?p cai tr? ph?i th? nghi?m bi?n pháp kh? thi nh?m thay ??i tình th? vì hi?uqu? c?a c? c?u chính quy?n d?a trên l? thuy?t tam giáo ??ng nguyên nh?ng ??mch?t b?n ??a ?? ch?m ?i?m t?i h?n.

?Theo t?i, do bi?u hi?n? d??i hình th?c th? t?m s?, các ? t??ng Tr?nNguyên ?án có cái ?c?a nh?ng l?i t? nóiv?i mình nh?ng l?i c?ng khá r? ràng. Nó g?m m?y ?:

--? có ph?i nguyên nh?n tình tr?ng suy thoái là m?t l?i cai tr? thi?u tríth?c

-- 惫à ?i?u này kh?ng ch?? là trái v?i nh?ng nguyên t?c c?a Nho giáo mà làtrái v?i l? ph?i th?ng th??ng.

--? ??ng vì mu?n làm khác Trung Hoa mà ?i 惫ào con ???ng sai l?m.

???n ??y t?i n??ng theo Lê T? ?? tóm t?t hai lo?i ph?n ?ng c?a nhà c?mquy?n tr??c tình hình trên 惫à b? s?u c?a các lo?i ph?n ?ng ?ó.

?D? t?ng th??ng ch? ???c di?n t? nh? ?ng vua ch?i b?i h??ng l?c. Nh?ngkhách quan mà th?y ?ng ?? có thay ??i dù s? thay ??i này ch? là nghe theo k?khác.

Toát lên ? các phát bi?u c?a ?ng vua ?áng chê này m?t l?i kh?ng ??nh: chúng tatan v? t?i vì chúng ta? kh?ng dùng trí th?c.

Và ?ng ?? ???c các trí th?c ???ng th?i ?ng h?

??o?n trên v?a d?n Phan Phu Tiên, ?ng này? m?nh danh “k? s?”, thu?cnhóm trí th?c m?i ch?u ?nh h??ng s?u s?c b?i T?ng nho? nh? Ph?m S? M?nh,Lê Quát, Tr?n Nguyên ?án. Các nhà nho thu?c tr??ng phái Chu V?n An này ??a ral?i kêu g?i c?i cách m?nh m? nh?t là? ph?i x?y d?ng h? th?ng hành chánhth? l?i ki?u nho giáo, l?y ph??ng B?c làm m?u m?c.

Nh?ng? dù ??? ???c D? T?ng ?? ??u, t? t??ng c?a? nhóm này v?nkh?ng ???c các v? vua ti?p theo lo?i nh? Ngh? T?ng ti?p nh?n . Ng??c l?i tr??ccác r?i ren ?a s? trong gi?i qu? t?c c?m quy?n ?? l?i cho chính? các nhànho? m?t tr?ng.

? ??ng ? góc ?? con ng??i cu?i th? k? XX ??u XXI mà d? ?oán, tình hìnhch?c còn ph?c t?p h?n nhi?u, nh?ng ??y ?? là cái m?ch ?i chính c?a t? t??ngth?i ??i mà Tr?n Nguyên ?án? ?tr? nên nh?n v?t ng??c dòng

--

?So v?i các v? t?n th?t ??y uy quy?n c?a nhà Tr?n b?y gi?, Tr?n Nguyên?án? có cách ngh? khác.

?Là m?t v? t??ng oai danh hi?n hách, nh?ng trong nhi?u tr??ng h?p Tr?nNguyên ?án l?i có t?m tr?ng ng??c h?n v?i nh?ng cùng vai v? v?i mình ho?c nóicách khác là các ??ng nghi?p, nh?ng ng??i làm nên chi?n c?ng hi?n hách ?? ??i .

Hai bài th?? sau cùng di?n t? t?m tr?ng Tr?n Nguyên ?án khi d?n binh lính?i tu?n ? các ??a ph??ng xa kinh ??. (chúng t?i ch? d?n b?n d?ch còn nguyên v?nch? Hán, m?i các b?n ??c l?i Lê T? )

C? hai c?ng cho th?y chi?n chinh là gánh n?ng trong t?m v? t??ng h? Tr?n 惫à ?ngcó cái t?m s? ch?ng tiêu bi?u cho ng??i anh hùng chút nào: ?ng chán vi?c binh?ao l?m r?i? 惫à ch? mu?n v? nhà .

?bài m?t

Sáng tác khi ? trong qu?n (Qu?n trung tác)

Ch?c Ch?p kim ng? ch?ng là nguy?n ??c bình sinh,?
C??i nói d??i c? l?ng quang d?u ??u ph?i k? l?u dài !?
Ch?n nào còn c?nh t??ng ??p m?t ?
M?t ??i kh?ng dám mang lòng d?i tr?i !
Cu?i mùa xu?n, ti?ng quyên kêu ai oán ng?ng b?t,
T? mu?n d?m, lòng mu?n v? ??i di?n bóng tr?ng l? loi.
Ng?i ch? binh lính ca khúc kh?i hoàn,?
T?a g?i ng?c trên chi?u trúc n?i c?a s? phía nam.

??y kh?ng ph?i cu?c hành qu?n? h??ng v? ??i th? Chiêm Thành, k? ??ch khóch?u mà khi nh?c ??n vua t?i Tr?n ph?i sa n??c m?t.? Lúc này Nguyên ?án?ang lo d?p gi?c c? n?i lên vì ?ói kém. Gi?t chóc hay b?t b? d?n ?en d? nhiênch?ng mang l?i h?ng thú nào. ?ng kh?ng d?i lòng khi kh?ng ??nh ch? mu?n v? nhà.

bài hai,

C?m xúc khi ? trong qu?n ( Qu?n trung h?u c?m)

Mang th??ng, c?m bút, th?n nh? nh? m?y,
Nh?m tính… r?i nhà v?a ?úng m??i tu?n,
Báo bình minh, gà 惫àng gáy kinh ??ng gi?c m?ng ??t khách,
Gi?c tr? v?, ti?ng chim ?? v? ??a ti?n xu?n tàn.
???ng ??i còn dài, c?ng danh ch?a mu?n.
Bèo n??c g?p ???c nhau, c? nh?n l?i m?i n?i nào !
Ch? nhàn t?n gi?a bi?n r?ng tr?i cao,
(Nh?) chim ?u tr?ng hi?n lành n?i s?ng im sóng l?ng.

?H?y th? so sánh v?i m?t quab ch?c khác? Ph?m S? M?nh, ?ng này ???cl?nh t?o thanh ho?c thanh tra khu v?c r?ng núi ??ng B?c-T?y B?c, còn Nguyên ?án?i tu?n khu v?c duyên h?i. Trong khi Ph?m S? M?nh r?t h?nh di?n 惫à nh? ?n vuakhi ???c ch? huy qu?n ??i, Tr?n Nguyên ?án bu?n b?, c? ??n khi s?ng trong m?itr??ng “kém thanh l?ch” (ch? c?a Lê T?). ?ng ch?ng màng ??n m?nh vua khi x?ngpha bên ngoài.

? Th? ??u là nh?n t? chi ph?i Tr?n Nguyên ?án trong nh?ng n?m này? Ng??cl?i? v?i t?m l? say s?a vì chi?n chinh,? lòng ?ng h??ng c? v??s? phát tri?n c?a x? h?i mà? c?ng vi?c c? th? là h??ng v?? vi?c ?àot?o các ph?n t? trí th?c? ?? d?a 惫ào ?ó có th? cai tr? m?t cách sáng su?t

H?a v?n bài th? x??ng ho? c?a các thí sinh tr??ng thi

Hán, ???ng, hai T?ng, ??n Nguyên, Minh,
(?? có) L? ??t khoa t? ch??ng ?? ch?n ng??i tài tu?n.
Sao gi?ng cách c?u th?c h?c c?a thánh tri?u !
Nên bi?t (cách tuy?n này khi?n) mu?n ??i sau d?t h?n ti?ng bình ph?m.
Xem sách xong lúc canh hai, cung ?i?n th?m u,
M?a v?a t?nh khi gió thu n?i, v?ng tr?ng tròn ??y.
(Th?p) nén nhang ng?, h??ng bay th?ng ??n c?a khuy?t,
Mong nghe tên v? Tr?ng nguyên trung, hi?u.

Trong m?t d?p khác, ?ng có bài th? sau , khái quát c?? xuh??ng? tr?ng v?n khinh v? ?? c? t?ng s?u xa nh?t

T?ng M?n Túc

Su?t ??i ch?u làm vi?c ch? tác tr?ng, tù 惫à hay sao ?
C??i ch?t ???c b?n m?c áo c?u, h?m h? phóng ng?a.
(H? s?) Th?n thùng vì kh?ng có ti?ng t?t l?u l?i ??i sau,
Bài hát cu?ng lo?n ch? v?ng l?i ?m h??ng th?m u.
Ai b?o v?t này là v?t phi th??ng !
T? bi?t ta h?m nay c?ng là ta lúc tr??c.
Khuyên ng??i h?y chuyên c?n h?c theo Chu, Kh?ng,
Khoe l?, ?ua khéo có c?ng nh? kh?ng.

?Lê T? d?n gi?i:

M?n Túc h?n mang v?t l? ??n cho Nguyên ?án xem. Theo l?i l?, c? M?n Túc l?n“phi phàm v?t” ??u liên quan ??n qu?n ??i. Nhi?u kh? n?ng ?ó là chi?c tr?ng haycái tù 惫à. Nguyên ?án kh?ng ?ánh giá cao món qu?n d?ng tinh x?o, mà l?i khuyênchàng trai tr? theo nghi?p T?ng Nho.? Tr?n Nguyên ?án? làm trong ?àiNg? s? ho?c gi? ch?c T? ??, ng?ch v?n ch?c. Tuy nhiên, ?ng c?ng kiêm coi vi?cqu?n ? L?ng ch?u, Qu?ng Oai. C?u “T? giác kim ng? di?c c? ng?” (T? bi?t ta h?mnay c?ng là ta lúc tr??c? VTN chú ) r?t thú v?: ?ng t??ng b?o viên v? quanc?p d??i r?ng ta v?n là m?t v?n nh?n. Có ngh?a ?ng t? hào v?i m?t ch? v?n -theo ngh?a r?ng c?a th?i trung th? k? t?c chính tr? t? t??ng....

T? ??y có th? d? ?oán là khi b?t g?p nh?ng ? t??ng? mu?n d? 惫ào ??o Kh?ngM?nh mà tr??c tiên là d?a 惫ào các? trí th?c? mà ?ám? Phan PhuTiên nói trên ?? b?c l?,? Tr?n Nguyên ?án ng?m tán thành. V?i vi?c Tr?nNguyên ?án? ?? t?ng là ng? s? d??i th?i D? T?ng, l?i có th? nói kh?ngch?ng ?ng t??ng h? Tr?n thích v?n này là m?t trong nh?ng tác gi? c?a nh?ng ??ngh? ?ó.

---

?Th? v?n ??i Tr?n th??ng ???c miêu t? nh? nh?ng ch?ng tích c?a chi?nth?ng. Trong cái m?ch ?y, nh?ng bài th?? c?a Tr?n Nguyên ?án mà Lê T? d?nra nh? l?c sang m?t cái m?ch khác.

B?y gi? chúng ta th? c?t ngh?a hai c?u h?i t?i sao? l?i có t?m tr?ng nh?v?y.

?Tr??c h?t là nh?ng quan sát c?a Tr?n Nguyên ?án v? tình hình x? h?i ???ngth?i

Th? làm trong thuy?n v? ban ?êm

D?n chúng kh?p n?i nh? cá trong ??nh n??c s?i,
??t Yên phía b?c, ??t Bi?n phía ??ng ?? thành gò ??ng.
Trên thuy?n v?, kh?ng d? ???c gi?c m?ng n?i s?ng h?,
M??n ánh ?èn chài ??c quy?n sách x?a.

Kèm theo nh?ng th? nghi?m trên, là nh?ng tr?i nghi?m? c?a v? ng? s?này? v? gi?i quan ch?c
Nh?ng c? hai cái ?ó ch?a ??, n?u ? nh?ng nh?n v?t t?m c? qu?c gia nh? Tr?nNguyên ?án thi?u ?i h?c v?n.
??n ??y có m?t khó kh?n? là chúng ta? kh?ng có tài li?u nào ?? hi?uv? trình ?? c?a gi?i qu? t?c ??i Tr?n.
Trong quá n?a ph?n cu?i bài c?a mình, Lê T? ?? h??ng t?i m?t? ch? ?? khác.
??ng nói v? nh?ng ?nh h??ng Trung Hoa – c? th? là Nho h?c - v?i gi?i qu?t?c ???ng th?i.
Ph?n này g?m có m?y ?

1/ ?nh h??ng c?a Trung Hoa có t? th?i ??u nhà Tr?n. Chính Chu V?n An là ng??i??? mang l?i c? các l? thuy?t nho h?c l?n cái sinh khí m?nh m? c?a ?ámng??i di d?n

2/ ? ph?n ng??c l?i, gi?i qu? t?c Tr?n kh?ng th? ti?p thu nho giáo tr?n v?n vìh? mu?n làm khác ph??ng B?c.

?M?y ? r?t quan tr?ng này c?a Lê T?, trong tr??ng h?p có th? chúng t?i s?tr? l?i 惫ào m?t d?p khác.

?? ??y, t?i ch? chép l?i m?t ?o?n nguyên v?n c?a tác gi? mà t?i ngh? là ??gói ghém nhi?u ? khác nhau:

Theo Toàn Th?, Ti?u ?n Chu V?n An ng??i huy?n Thanh ?àm (nay thu?c HàN?i), ???c Tr?n Minh t?ng? m?i ra làm T? nghi?p Qu?c t? giám ?? d?y Tháit?. Qua l?i ca ng?i bên trên, chúng ta th?y V?n Trinh thu?c d?ng c? Nho m? L?o.

Cái m?i m? trong phép t?c 惫à h?c thu?t c?a V?n Trinh ??n t? ngu?n nào ?

?Nhà s? h?c n?i ti?ng ? Hà N?i Tr?n Qu?c V??ng (1934 – 2005), ng??i t?ngcùng V? Tu?n Sán ??n Thanh Li?t tìm hi?u s? tích liên quan ??n V?n An ?? pháthi?n gia ph? h? Chu, theo ?ó, cha ?ng là m?t ng??i Phúc Ki?n tên Chu V?n H?ng.Thanh Li?t ch? là quê m?. Khi t? tiên ?ng ??n bi?n Nam h?n ?? mang theo ki?nth?c m?i l?, v?n là thành t?u c?a v?n hóa r?c r? ??i T?ng. So v?i ti?n tri?uL?, v?n th? Tr?n d??i ?nh h??ng di d?n có s?c b?t l?n, ph?n t?p h?n v? ?? tài,??y ??n h?n v? s? l??ng, phong nh? h?n v? c?u cú. Nhà nho ??i Vi?t ?? ???c (hayb?) Hán hóa m?c ?? cao h?n tr??c nhi?u.

Nguyên ?án tin r?ng qu?c gia s? ???c ?n ??nh n?u nhà c?m quy?n s? d?ng nho s?trong qu?n tr? x? h?i. ? t??ng này 惫ào th?i ?i?m ?ó kh?ng hoàn toàn trùng h?pv?i ???ng l?i tr? n??c c?a hoàng t?c Tr?n. Minh t?ng 惫à Ngh? t?ng, m?c dù traoquy?n cho nho th?n m?t cách r?ng r?i, v?n phê phán ? t??ng c?i cách ?i?n ch?quá tri?t ?? c?a b?n “h?c trò m?t tr?ng”.

Bài vi?t c?a Lê T? còn nói v? ph??ng di?n ??o gia 惫à nhà thiên v?n ? Tr?nNguyên ?án, nh?ng t?i cho là m?y ? trên là thi?t c?t nh?t, nên t?m tóm t?t nh?trên.

Lê T? còn là tác gi? m?t bài vi?t n?a trên Nghiên c?u l?ch s? mang tên Ng??iVi?t? h?p tác v?i gi?c? Minh:

tên ?? l?y ?? ?VSKTT
Toàn Th?: “京路多從賊以叛Kinh l? ?a tùng t?c d? ph?n”

(Kinh l? ph?n nhi?u theo gi?c làm ph?n.)
?bài sau này t?i c?ng? r?t mu?n tóm t?t? vì nói v? m?t khía c?nhb?n ch?t c?a ng??i Vi?t v?n hình thành t? nhi?u th? k? tr??c. Nh?ng xin ?? d?pkhác.

Like • 0 comments • flag

Published on February 22, 2025 02:18

February 2, 2025

S? h?c 惫à ??i chúng -- theo cách nhìn c?a V? ??c Liêm

?Ngu?n?

Th?olu?n v?n ?? này v?i nhà nghiên c?u l?ch s? V? ??c Liêm, ?H S? ph?m Hà N?i v?m?i quan h? c?a ??i chúng v?i s? h?c 惫à có l?i thoát nào cho s? chênh l?ch nh?nth?c hay kh?ng?

Anh nh?n xétth? nào v? m?i quan h? gi?a nhà s? h?c v?i ??i chúng t?i Vi?t Nam hi?n nay?H??ng ?i nào cho các nhà s? h?c ?? các c?ng trình s? h?c ??n g?n h?n v?i ??ichúng?

L?ch s? có nhi?uch?c n?ng, t?t có, x?u có tùy 惫ào m?c tiêu c?a ng??i s? d?ng (c?ng nh? các c?ngc? h?ng ngày chúng ta v?n dùng, t? con dao, cái búa...). Khác v?i nhi?u khoah?c, nghiên c?u l?ch s? kh?ng ph?i là ??c quy?n c?a m?t nhóm ng??i chuyên s?u(g?i là s? gia). M?t bác c?u chi?n binh, nh?n lúc v? h?u nhàn r?i ít có kh?n?ng mua sách toán v? ?? b?t ??u nghiên c?u toán h?c, nh?ng r?t nhi?u bác ??mua các b?n d?ch ??i Vi?t s? k? toàn th?, ??i Nam th?c l?c... 惫à b?t ??u nghiênc?u l?ch s?. Th?m chí nhi?u bác xu?t b?n ??u ??n, có ?nh h??ng h?n các s? giachuyên nghi?p. Là m?t ng??i tìm hi?u 惫à d?y s?, t?i th?y ?i?u ?ó là tín hi?ut?t cho vi?c t?o d?ng truy?n th?ng, gi? gìn b?n s?c, n?ng cao tri th?c x? h?i.

Tuy nhiên, ? m?tkhía c?nh khác, s? ‘’bùng n?’’ c?a n?n s? h?c - t?m g?i là phi quan ph??ng nàyc?ng ph?n ánh nh?ng nhu c?u m?i c?a s? th?c hành tri th?c l?ch s? trong x? h?iVi?t Nam ???ng ??i, n?i mà d??ng nh? v?n còn m?t b?c t??ng gi?a các gi?ng ???ng??i h?c 惫à nhu c?u tri th?c l?ch s? có tính ?ng d?ng c?a x? h?i.

Nhi?u ng??i chor?ng kho?ng cách gi?a hai th? gi?i này ph?n ánh s? ‘’kh?ng ho?ng’’ hay y?u kémc?a các s? gia. T?i kh?ng ngh? nh? th?. N?u các b?n có d?p ??c m?t cách nghiêmtúc các c?ng trình s? h?c chuyên nghi?p, s? th?y có r?t nhi?u thành t?u m?i,nhi?u nghiên c?u c?ng phu, bài b?n. Thành t?u c?a các th? h? ?i tr??c gi? ?ang???c ti?p n?i b?i các nhà nghiên c?u tr?, ?ào t?o t?t, chu?n b? k? l??ng 惫à cónhi?u ? t??ng.

V?y v?n ?? ???y là gì?

Có l? n?m ? cáchti?p c?n, cách th? hi?n, 惫à cách truy?n ??t tri th?c nghiên c?u. Các truy?nth?ng vi?t s? c?a Vi?t Nam kh?ng h??ng ??n c?ng chúng vì ?ó là s? cung ?ình,dành cho v??ng tri?u 惫à m?t nhóm nh? nh?ng ng??i th?c hành chính tr?. S? h?c vìth? ???c s? d?ng nh? m?t ph?n c?a các d? án chính tr? c?a gi?i tinh hoa nhi?uh?n là ?? truy?n bá tri th?c, h??ng t?i qu?n chúng...

Ph?i t?i th?i hi?n??i, ??c bi?t trong các cu?c cách m?ng gi?i phóng d?n t?c ? th? k? XX, l?ch s?m?i ???c s? d?ng nh? m?t cách th?c t?p h?p d?n chúng, x?y d?ng b?n s?c ? t?mr?ng ch? kh?ng ph?i dành cho nhóm ??c quy?n.

S? m?t th?i gian?? các s? gia thay ??i cách ti?p c?n, tìm ki?m các h? hình 惫à cách bi?u ??tm?i, c?ng nh? xác l?p vai trò ngh? nghi?p m?i th?ng qua vi?c ??a s?n ph?m c?amình t?i c?ng chúng, h??ng t?i nhu c?u c?a c?ng chúng.

S? chuy?n d?ch c?ax? h?i Vi?t Nam trong nh?ng th?p k? v?a qua ?a d?ng hóa th? tr??ng “c?a l?ch s?惫à các s? gia ?úng là ?ang loay hoay ?? tìm cách thích ?ng v?i “n?n kinh t? th?tr??ng” c?a tri th?c này.

Trong n? l?crút ng?n kho?ng cách gi?a gi?i hàn l?m v?i ??i chúng, các nhà s? h?c có ?u ?i?m惫à h?n ch? nào?

Có l? kh?ng nênti?p c?n t? góc ?? ?u ?i?m hay h?n ch?, c?ng kh?ng nh?t thi?t t?o ra m?t s? ??il?p gi?a gi?i hàn l?m 惫à ??i chúng. Kh?ng có m?t ranh gi?i c? th? nào ph?n chiatri th?c này thu?c v? hàn l?m, tri th?c kia thu?c v? ??i chúng.

Tr??c h?t ph?i xác??nh r? r?ng dù là tri th?c c?a ai ?i n?a, ?? ???c g?i là ‘c?ng trình nghiênc?u l?ch s?’, chúng c?n tu?n theo các nguyên t?c c?a nghiên c?u khoa h?c. Tr?n??u bóng ?á, dù là gi?i nghi?p d? hay gi?i chuyên nghi?p ??u theo các lu?t ch?ichung.

Các n? l?c ??a trith?c ra ??i chúng th?c ra kh?ng ph? thu?c 惫ào hàn l?m/ chuyên nghi?p hay kh?ngchuyên mà y?u t? c?t l?i là tìm ki?m cách th?c 惫à ph??ng ti?n phù h?p ?? c?ngchúng có th? ti?p nh?n, ?? nh?ng ng??i kh?ng chuyên s? tìm th?y s? ‘’liênquan’’ c?a nh?ng c?u chuy?n quá kh? ??i v?i cu?c s?ng c?a h?. Con ng??i quant?m ??n quá kh? kh?ng ph?i vì tò mò. H? tìm ki?m s? h?p d?n c?a s? kh?ng ph?it? nh?ng khái ni?m hay lí thuy?t ti?p c?n ph?c t?p. H? tìm ki?m nh?ng c?uchuy?n v? s? ph?n con ng??i, v? cách th?c th? h? tr??c ?? thành c?ng hay g?cng? ra sao tr??c thách th?c c?a th?i ??i mình. ??y chính là cách ng?n nh?t ??k?t n?i quá kh? v?i trái tim c?a ng??i ??c.

M?t ?i?m khá thúv? hi?n nay là s? thay ??i c?a c?ng ngh? s? làm thay ??i nhanh chóng cách th?cc?ng chúng th??ng th?c l?ch s?. Chúng t?o ra nhi?u kênh khác nhau ?? tri th?cv? quá kh? lan 惫ào cu?c s?ng. V? ?i?m này thì nh?ng ng??i ‘’hàn l?m’’d??ng nh?h?i ‘’ch?m ch?n’’ so v?i nh?ng ng??i bên ngoài. H? làm truy?n th?ng t?t, ng?nng? ??n gi?n, hi?n ??i, s?ng ??ng 惫à n?m b?t các “th? hi?u tiêu dùng l?ch s?”c?a khách hàng. Vì th?, trong nhi?u tr??ng h?p, s? c?a h? ‘’??t hàng h?n’’ c?agi?i hàn l?m.

Th?c ti?n tr?nên phong phú khi có nhi?u ng??i tr? mong mu?n ??a tri th?c l?ch s? mang h?ith? c?a cu?c s?ng ???ng ??i. Qua nhi?u d? án, h? ?? c? g?ng ph?c c?, th?m chílàm m?i, làm m?m hóa tri th?c l?ch s?. Tuy nhiên d??ng nh? chúng ta v?n th?ythi?u v?ng c?a các chuyên gia, các nhà nghiên c?u trong nh?ng d? án nh? th?này. Anh cho r?ng vai trò hay ch? ??ng c?a gi?i chuyên m?n, hàn l?m nên ???c??nh hình ra sao trong làn sóng bi?n ??i này?

??y là m?t v?n ??thú v? 惫à t?i ngh? có nhi?u lí do ?? gi?i thích. H?i l?c ?? m?t chút, có v? nh?(có v? th?i nhé) truy?n th?ng v? các trí th?c c?ng, các chuyên gia, v? vai tròc?a t?ng l?p tinh hoa trong x? h?i Vi?t Nam khá m? nh?t. Cái này ch? là c?mnh?n cá nh?n. Và ?i?u này, t?i ngh? ?nh h??ng ??n v?n hóa ‘’hành ??o’’ c?a cáctrí th?c, 惫à chuyên gia ? Vi?t Nam ch?ng.

?i?m th? hai làkhoa h?c: t? lí thuy?t ??n ?ng d?ng có ?? tr? v? m?t th?i gian, ngay c? khoah?c t? nhiên c?ng th?, ch? ??ng nói ??n khoa h?c x? h?i. ?? ‘’?ng d?ng’’ ???cm?t tri th?c/ v?n ?? l?ch s? (khoa h?c x? h?i) còn là m?t c?u chuy?n khác n?a.

Tuy nhiên, m?i th??ang thay ??i r?t nhanh chóng, 惫à chúng ta có th? th?y s? xu?t hi?n c?a nhi?utrí th?c tr?, có uy tín 惫à b?n l?nh, ‘’d?n th?n’’ theo ?úng ngh?a c?a t? này ??tr? thành nh?ng ng??i truy?n bá tri th?c cho c?ng chúng theo nhi?u cách th?ckhác nhau, nhi?u kênh khác nhau, kh?ng ch? là con ???ng h?c thu?t. Các nhà kinht?, nhà nghiên c?u lu?t, Hán N?m, l?ch s?, chính tr? h?c, x? h?i h?c, giáo d?ch?c... Trong làn sóng ?ó, ch?c ch?n s? có các chuyên gia s? h?c v?i mong mu?n??a tri th?c l?ch s? 惫à ?ng d?ng c?a chúng 惫ào các v?n ?? c?a x? h?i ???ng ??i.??y s? là quá trình l?u dài nh?ng xu th? c?a nó là kh?ng ??o ng??c. ? ?ó, lu?ncó ch? ??ng c?a gi?i chuyên m?n.

C?m ?n anhv? cu?c trao ??i!

Tu?n Quang th?c hi?n

Like • 0 comments • flag

Published on February 02, 2025 23:50

← Previous 1 2 3 4 5 6 7 8 9 … 77 78 Next →

V??ng Trí Nhàn's Blog

V??ng Trí Nhàn's profile
10 followers

V??ng Trí Nhàn isn't a 欧宝娱乐 Author (yet), but they do have a blog, so here are some recent posts imported from their feed.