. Nguyễn Huy Thiệp (2002), “Ở Việt Nam tháp rùa vẫn như cũ�.
Tên đầy đ� của văn bản:
Nguyễn Huy Thiệp (2002), “Ở Việt Nam tháp rùa vẫn như cũ�, trò chuyện văn chương với Jean Lacouture tại Paris (Pháp), Kim Lefèvre chuyển ng�. Bản điện t� do Thuận thực hiện.
ồn:
------------
Trong chuyến đi thăm và làm việc tại Pháp do nhà xuất bản Editions de l´Aube t� chức vào mùa xuân năm nay, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp đã gặp g� công chúng văn học tại hiệu sách Phénix, Paris, ngày 10 tháng 4 năm 2002. Người dẫn chương trình là ông Jean Lacouture, người phiên dịch là bà Kim Lefèvre. Sau đây là bản ghi lại t� băng vidéo quay buổi gặp g� đó, do Thuận (Paris) gửi cho Talawas. Đầu đ� do Talawas đặt.Jean Lacouture: Ngày nay, bằng cách nào một nhà văn người Việt có th� rời khỏi Việt Nam đ� đến một nước khác? Ðâu là những thuận lợi và khó khăn so với những năm trước? Ðây có th� là một câu hỏi hơi tầm thường nhưng chắc chắn nó có ích cho những người cầm bút � Việt Nam.
Nguyễn Huy Thiệp: Trước hết tôi xin gửi lời chào đến tất c� các quí v� và các bạn đọc yêu quí của tôi. Ðây là lần th� hai tôi đến Paris và đây cũng là một điều may mắn cho s� phận của tôi. Hình như là hình ảnh Việt Nam trong mắt các bạn Pháp ... tôi thấy ... các bạn Pháp chưa nắm được tình hình Việt Nam những ngày này. Việt Nam đã thay đổi rất nhiều. Việc các nhà văn Việt Nam đi ra nước ngoài đă là một việc t� nhiên, có nhiều d� dàng, không còn gặp các tr� ngại như trước nữa. Tôi không biết ai đã nói, t� do của văn ngh� sĩ như thước đo của một nền dân ch�. Xét v� một khía cạnh nào đó thì việc tôi có mặt � Paris cũng như việc các văn ngh� sĩ khác đi ra th� giới là một dấu hiệu của s� cởi m� dân ch� � Việt Nam.
Jean Lacouture: Trong chuyến đi Ðức cách đây hai năm ông có sang c� Pháp, chuyến đi này có được nhà cầm quyền Việt Nam cho phép không, hay ông t� động sang?
Nguyễn Huy Thiệp: Cách đây hai năm tôi có làm một chuyến đi Ðức. Tới Ðức tôi cũng mua vé tàu sang Paris. Trước khi đi khỏi Việt Nam tôi cũng, nói theo kiểu Việt Nam, báo cáo với chính quyền và sau đó cũng đã tr� v� một cách bình thường, tốt đẹp. Nhưng thực ra chuyến đi Pháp cách đây hai năm là một chuyến đi không chính thức, còn chuyến đi này là một chuyến đi chính thức được Trung tâm Văn hoá và Hợp tác của đại s� quán Pháp � Hà Nội và nhà xuất bảnEditions de l'Aubet� chức.
Jean Lacouture: Th� có nghĩa là ông không gặp gì rắc rối với chính quyền v� chuyến đi này? Ông sang Pháp một cách công khai?
Nguyễn Huy Thiệp: Vâng.
Jean Lacouture: Ông đã đi Pháp hai lần trong hai năm. Ông có thấy s� tiến triển nào so với cách đây hai năm? Ông có thấy s� mới m� nào cần quan sát? Có nhiều s� khác nhau không?
Nguyễn Huy Thiệp: Nhìn chung tôi không đi nhiều nên cũng khó tr� lời câu hỏi này. Nhưng tôi cảm thấy nước Pháp gần gũi với Việt Nam hơn phần nào, ít nhất là � đồng Ơ-rô. � Hà Nội người ta cũng tiêu được đồng Ơ-rô. Lần trước tôi phải đổi đồng Phơ-răng ra Đô-la mới tiêu được � Hà Nội, còn bây gi� tiền Ơ-rô không phải đổi nữa. Người Việt Nam có câu ngạn ng� "Ðồng tiền liền khúc ruột". Ðồng tiền tr� thành thân thiết. � nhà quê các bà gi� tiền � quanh bụng.
Jean Lacouture: Người ta có th� nói việc kiểm duyệt � Việt Nam đã giảm bớt. Nhà văn Việt Nam có th� viết d� dàng hơn?
Nguyễn Huy Thiệp: Tôi nghĩ là nhà văn thì � đâu viết cũng khó khăn.
Jean Lacouture: Nói chung � Việt Nam chính sách Ðổi Mới vẫn tiếp tục trên tinh thần t� do dân ch� ch�?
Nguyễn Huy Thiệp: Có ch�, có. Tôi nghĩ là Việt Nam ngày càng đổi mới, nhưng quá trình đổi mới cũng trải qua những giai đoạn thăng trầm khác nhau. Nhưng phải nói Việt Nam bây gi� gần gũi hòa nhập với th� giới hơn, không b� quan to� cảng như trước nữa.
Jean Lacouture: Quan h� của ông với chính quyền có đúng đắn không?
Nguyễn Huy Thiệp: Tôi không giao thiệp với chính ph�. Tôi cũng ch� là dân đen.
Jean Lacouture: Cách đây hai năm tôi có hỏi ông là người Việt Nam có đòi hỏi t� do nhiều hơn không, và ông đã cho tôi một câu tr� lời đầy ngạc nhiên là "ngừơi Việt Nam cũng thích một hình thức quyền lực nào đấy và không đòi hỏi nhiều t� do như các ông". Ông vẫn gi� nguyên ý kiến cũ, hay đấy ch� là một câu tr� lời mang tính chính tr� và thận trọng?
Nguyễn Huy Thiệp: T� do là một khái niệm mới m�, không quen thuộc với người Việt Nam. Ngay bản thân tôi là một nhà văn, thú thực tôi cũng chưa bao gi� nghĩ nhiều đến khái niệm t� do. Rất nhiều người Việt Nam nghĩ đến ch� miếng ăn và áo ấm hơn là ch� t� do. Tôi nghĩ là trong cách sáng tạo t� ng� của con người, bao gi� người ta cũng nghĩ đến hai ch� cơm no áo ấm sau đó đến một lúc nào đấy người ta mới nghĩ đến ch� t� do. Hay dân ch�.
Jean Lacouture: Nhìn t� những thành công của ông, với tư cách là một nhà văn lớn của Việt Nam, ông có cảm thấy mình là người đứng đầu một trường phái văn học không? Ông có thấy ảnh hưởng của mình đến các nhà văn khác không? Ông có những người đồng minh, những bạn đường trên con đường đi tìm t� do dân ch�?
Nguyễn Huy Thiệp: � Việt Nam ch� có một trường phái văn học, đó là văn học xã hội ch� nghĩa. Tôi cũng không dám nói là tôi có một trường phái văn học khác, nhưng tôi cũng thấy là nhiều nhà văn tr� cũng viết theo lối của tôi gần đây.
Jean Lacouture: Tôi thấy trong tác phẩm gần đây của ông có chiều hướng chuyển t� ch� nghĩa hiện thực sang hướng tưởng tượng, thần tiên, t� do hơn và mang nhiều chất thơ hơn.
Nguyễn Huy Thiệp: Trong văn của tôi chẳng có gì là thơ mộng. Bao gi� tôi cũng ch� là một nhà văn hiện thực dù có viết v� lịch s� hay những chuyện trên trời dưới biển thì tôi vẫn là một nhà văn hiện thực. Hiện thực thì cũng có nhiều cái. Có cái đau kh�, cũng có nên thơ của nó, có th� trong tác phẩm của tôi nó cũng có cái đó.
Jean Lacouture: Trong các tác phẩm trước của ông, người ta thấy các nhân vật mang tính chất lịch s� của dân tộc Việt Nam, tướng v� hưu chẳng hạn, còn bây gi� ông cho xuất hiện những ông vua, những triều đại c�... Ðó có phải là một ý muốn tách khỏi hiện thực hay đơn giản ch� là th�?
Nguyễn Huy Thiệp: Gần đây tôi quay tr� lại với các đ� tài hiện đại và nó cũng có nhiều n� cười.
Jean Lacouture: Ông có bao gi� b� chính quyền và dư luận lên án là đã đưa ra một cái nhìn có tính chất xét lại đối với những người anh hùng từng được lịch s� tôn trọng, và ngược lại, đã phục hồi danh d� cho những người khác, chẳng hạn như Gia Long, từng b� phản đối bởi những người theo ch� nghĩa dân tộc và những nhà cách mạng t� 50 năm nay?
Nguyễn Huy Thiệp: Cách đây 10 năm tôi cũng có viết một s� truyện lịch s� và nó cũng gây ra những cuộc tranh luận văn học khá sôi nổi trong vòng ba năm. Có nhiều người tham gia cuộc tranh luận và sau khi đã đọc tất c� những bài tranh luận ấy thì tôi cảm thấy chẳng ai biết gì v� lịch s� c�, vì bản thân những câu chuyện mà tôi viết ra thì cũng là những sáng tác của tôi, những câu chuyện mà tôi bịa đặt thôi.
Jean Lacouture: Ông đã dạy học � vùng các dân tộc thiểu s�. Phải nói là tôi cũng đã đến thăm các dân tộc này trong vòng hai tuần tháng 11 năm ngoái. Ông có nghĩ là các dân tộc thiểu s� � miền Bắc Việt Nam ngày nay tr� nên hoà nhập hơn không? H� ít đứng ngoài rìa Việt Nam hơn ngày xưa không?
Nguyễn Huy Thiệp: Các dân tộc thiểu s� cuộc sống có thay đổi hơn, nhiều vùng đã có điện. Những nơi có đời sống cao không th� hiểu đuợc giá tr� của điện và nước. � những vùng lạc hậu thì điện và nước sạch thực s� là mơ ước, là hạnh phúc đối với những vùng hẻo lánh � Việt Nam.
Jean Lacouture: Tôi có th� có được câu tr� lời mà tôi chưa thực nắm được không: có phải � những làng này giáo dục miễn phí?
Nguyễn Huy Thiệp: Nhiều nơi cũng phải tr� tiền.
Jean Lacouture: Việc tổng bí thư đảng cộng sản mới là người Thái có phải là một dấu hiệu rằng người thiểu s� được tôn trọng hơn, đã hoà nhập hơn không?
Nguyễn Huy Thiệp: Xét v� một khía cạnh nào đấy, đấy cũng là một hình ảnh tượng trưng nào đấy.
Jean Lacouture: T� báo đã xuất bản những tác phẩm đầu tiên của ông đã b� cấm. Bây gi� nó đã m� lại chưa?
Nguyễn Huy Thiệp: T� báoVăn Ngh�thì nó vẫn còn, ch� có ông tổng biên tập thì không còn là tổng biên tập của t� báo nữa. Một phần vì ông ấy cũng già rồi.
Jean Lacouture: Ông ấy có được t� do không?
Nguyễn Huy Thiệp: Ông ấy được t� do, � Việt Nam có câu già rồi thì không mắc tội gì nữa, tức là già rồi thì có làm gì đi nữa người ta cũng tha cho. Ðó cũng là một tập quán của nông thôn Việt Nam, người ta không xét đoán, không chấp những người già. Tôi cũng già rồi.
Jean Lacouture: � đây không như th�, nhưng có th� v� sau cũng như th�. Tôi muốn hỏi ông, trong các nhà văn Pháp hiện đại ông có tìm thấy những kĩ thuật có ích, những mẫu hay cảm hứng cho bản thân?
Nguyễn Huy Thiệp: Việc giới thiệu các nhà văn hiện đại th� giới � Việt Nam rất hạn ch� vì mắc việc dịch thuật. Công tác dịch thuật � Việt Nam tôi cảm thấy rất hạn ch�, hầu như các tác gi� nổi tiếng ít được giới thiệu � Việt Nam.
Jean Lacouture: Trong tác phẩm của ông có ảnh hưởng nước ngoài nào: châu Âu, Trung Hoa, Nga, Gorki chẳng hạn hay Tam Quốc Chí?
Nguyễn Huy Thiệp: Những sách văn học c� điển được dịch khá đầy đ� � Việt Nam, Pháp, Nga, Trung Quốc. Th� h� của chúng tôi ch� tiếp xúc nhiều với văn học c� điển. Ch� văn học hiện đại rất hạn ch�.
Jean Lacouture: Trong những bài phê bình viết bởi giới cầm quyền, có một bài nói ông viết giống Sartre. Ðấy có phải là s� ngẫu nhiên hoàn toàn, hay trên thực t� ông biết ông ta và thấy mình gần với Sartre?
Nguyễn Huy Thiệp: Tôi cũng gần như chưa đọc gì tác phẩm của J.P.Sartre, tôi ch� biết một chút tiểu s� và cuộc đời tình ái của ông ta mà thôi.
Jean Lacouture: Tôi muốn biết ông có lo lắng v� vấn đ� M� hoá toàn cầu ngày hôm nay?
Nguyễn Huy Thiệp: Thực ra � Việt Nam người ta ít nghĩ đến chuyện M� hóa mà nghĩ đến chuyện Trung Quốc hóa nhiều hơn, tức là hàng hóa và ảnh hưởng của Trung Quốc đến Việt Nam thì mạnh hơn tất c� những nước khác.
Jean Lacouture: Tôi muốn hỏi ông câu hỏi cuối cùng trước khi nhường lời cho bạn bè và độc gi� của ông. Một người Việt Nam có th� hạnh phúc � Paris được không?
Nguyễn Huy Thiệp: Tôi nghĩ là có th�, nếu anh ta có gia đình và một người yêu.
Jean Lacouture: Tôi hy vọng đó là trường hợp của ông.
Một độc gi�: Lúc nãy ông nói Việt Nam t� hai năm lại đây có nhiều cởi m�. Bây gi� muốn hỏi ông, có gì chưa đổi mới, chưa cởi m�?
Nguyễn Huy Thiệp: Câu hỏi của ông thật là khó. Xét v� một khía cạnh nào đó, � Việt Nam Tháp Rùa vẫn như cũ, đồng tiền vẫn như cũ, hay có những đường ph� vẫn gi� được v� như xưa.
Một độc gi�: Tôi đi Việt Nam năm 1996, có gặp một đạo diễn truyền hình nói với tôi rằng, � Việt Nam có th� nói bất kì điều gì tr� chính tr�, tình dục, bạo lực. Sáu năm sau điều này vẫn đúng?
Nguyễn Huy Thiệp: � Việt Nam ai cũng nói v� chính tr�, thanh niên nói nhiều v� tình dục. Chắc là cái ông đạo diễn điện ảnh kia cũng ch� nhìn � một khía cạnh nào đấy. Tất nhiên là tôi cũng ch� nhìn � một khía cạnh nào đấy. Theo quan sát của tôi thì không có nước nào bàn nhiều v� chính tr� như Việt Nam, � thành ph� cũng như nông thôn, người ta rất quan tâm đến chính tr�.
Một độc gi�: Người ta nói � Việt Nam ch� có văn ngh� sĩ và trí thức mới b� bắt nạt?
Nguyễn Huy Thiệp: Tôi nghĩ là trí thức và văn ngh� sĩ là những người khó bắt nạt nhất.
Một độc gi�: Anh vừa trình bày một vấn đ� rất t� nh� là vấn đ� hàng hóa Trung Quốc tràn vào Việt Nam. Với tư cách một nhà văn, một nhân chứng, hy vọng là người đọc s� được đọc một truyện của anh có tính chất viễn kiến, những cái nhìn t� xa không cảm thấy Việt Nam tr� thành một th� trường ảo tiêu th� hàng hóa Trung Quốc.
Nguyễn Huy Thiệp: S� phận Việt Nam gắn chặt với s� phận Trung Hoa t� mấy ngàn năm lịch s� rồi. Và dù th� nào đi nữa, Trung Quốc vẫn là Trung Quốc, Việt Nam vẫn là Việt Nam. Ðương nhiên là hai bên có ảnh hưởng lẫn nhau. Trung Quốc có ảnh hưởng đến Việt Nam không những trên lĩnh vực kinh t� mà còn chính tr� và văn hóa và rất nhiều phương diện khác nữa. Tất nhiên là có cái ảnh hưởng như th� nó mới là Việt Nam.
Một độc gi�: Tôi muốn anh tr� lời câu hỏi mà tôi chưa được thỏa mãn. Anh nói trí thức văn ngh� sĩ khó b� bắt nạt. Tôi xin đưa một ví d� như anh Phù Thăng, tác phẩm của anh ấy cất trong vại trong chum, không được xuất bản, như th� anh ấy có phải là một nhà văn không?
Nguyễn Huy Thiệp: Phù Thăng là một nhà văn quân đội � Việt Nam và năm nay chắc cũng gần 80 tuổi rồi. Khi Phù Thăng viết sôi nổi thì đó cũng là giai đoạn Việt Nam còn chiến tranh và chưa m� cửa. Nhân đây tôi cũng bày t� nỗi buồn của tôi v� việc nhà xuất bản dịch sách tôi sang tiếng Pháp hơi b� lộn xộn. "Trái tim h�" là một trong 10 truyện, nếu tách 1 truyện ra thì nó s� mất đi 9 truyện khác. Truyện "Vàng lửa" là 1 trong 3 truyện mà nếu xếp theo th� t� thì nó xếp th� 2, trong khi cấu tạo cuốn sách � đây lại xếp nó lên th� nhất, tức là trật t� b� đảo lộn, truyện "Vàng lửa" là khúc giữa của một câu chuyện có 3 phần: đầu, thân và đuôi. Truyện mà tôi viết cách đây 10 năm thì bây gi� mới được in. Th� nhưng tôi nghĩ tất c� những chuyện đó không sao c�. Cũng may tôi cũng là một nhà văn đa dạng, tức là tôi viết rất nhiều kiểu viết khác nhau. Nguyễn Du thì tác phẩm "Truyện Kiều" người dân có th� đọc xuôi t� đầu đến cuối, cũng có th� đọc t� cuối lên đầu. Tôi rất mong là nhà xuất bảnEditions de l'Aubevà bà Marion s� cho dịch lại và in lại thành một cái tuyển tập đầy đ�.
© Talawas 2002
No comments have been added yet.
Vương Trí Nhàn's Blog
- Vương Trí Nhàn's profile
- 10 followers
Vương Trí Nhàn isn't a ŷ Author
(yet),
but they
do have a blog,
so here are some recent posts imported from
their feed.
